دکتر منوچهر دوایی جراح اطفال، سرطان و دستگاه گوارش

منوچهر دوایی از چهره‌های ماندگار عرصه پزشکی ایران است، کسی که اقدامات ارزشمندی چون الگوسازی تریاژ مصدومین جنگی و جراحی بدون بیهوشی شهید چمران را در کارنامه کاری‌اش به ثبت رسانید. تخصص وی با گرایش جراحی اطفال، جراحی سرطان و جراحی دستگاه گوارش بود. همچنین دکتر منوچهر دوایی نخستین رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز بعد از انقلاب است. اگر می‌خواهید با سرگذشت و خدمات یکی از اسطوره‌های پزشکی ایران بیشتر آشنا شوید تا پایان با مداریو همراه باشید.

منوچهر دوایی که بود؟

منوچهر دوایی در سال 1315 در تهران چشم به دنیا گشود. پدر دکتر منوچهر دوایی، دیپلم داروسازی را از مدرسه دارالفنون کسب کرد و داروخانه‌ای در تهران تأسیس نمود. در دوره‌ای که پدرش تحصیل می‌کرد، هنوز دوره دکترای داروسازی به ایران راه پیدا نکرده بود. نام‌خانوادگی پدر دکتر دوایی، به‌دلیل حرفه داروسازی، دوایی نام گرفت.

منوچهر دوایی بعد از تأسیس داروخانه پدرش، انگیزه‌اش برای تحصیل در رشته پزشکی دوچندان شد. دوایی در بخشی از خاطرات‌اش بیان کرده است: «من از همان دوران به‌تدریج به پزشکی علاقه‌مند شدم و به پزشکانی که به داروخانه پدرم می‌آمدند به دیده تحسین می‌نگریستم و آرزو می‌کردم روزی مانند آن‌ها باشم.»

مهاجرت تحصیلی به آمریکا

دکتر منوچهر پس از به پایان رساندن دوره دبیرستان در کنکور دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شرکت کرد؛ وی توانست با رتبه بالا در کنکور پزشکی قبول شود. پس از اتمام دوره پزشکی در دانشگاه تهران، برای دوره تخصص به آمریکا رفت. منوچهر دوایی، دوره پنج ساله جراحی عمومی را در شهر راچستر در ایالت نیویورک با موفقیت گذراند.

بعد از آن، دوره رشته جراحی کودکان را در کانادا و آمریکا پشت‌سر گذاشت؛ سپس در طی چند سال‌ در بیمارستان همراسمیت دانشگاه لندن، در زمینه جراحی عروق و سرطان‌ها به کار و پژوهش پرداخت.

بازگشت دکتر منوچهر دوایی به وطن

سرانجام بعد از سپری کردن دوره‌های تخصصی در سال 1347 به ایران بازگشت. دکتر منوچهر دوایی در بخشی از خاطرات‌اش در زمان بازگشت به ایران می‌گوید: «با آن‌که در آمریکا و کانادا دعوت به کار شده بودم، زندگی در کشورم برای من و همسرم چیز دیگری بود. در ابتدا در تهران در دو بیمارستان، جراحی می‌کردم؛ همان زمان از دو دانشکده پزشکی نیز دعوت به کار شدم، اما چند تن از هم‌دوره‌ای‌های قبلی من که در دانشگاه جندی شاپور اهواز مشغول‌به‌خدمت شده بودند مرا تشویق کردند که به آن‌ها بپیوندم و قسمت چنین بود که در خطه عزیز خوزستان شروع به کار کنم.»

مناصب دکتر منوچهر دوایی

دکتر دوایی در دانشگاه با تلاش مدوام، سمت‌های زیر را به‌دست آورد:

• مدیریت گروه جراحی، معاونت دانشکده پزشکی
• ریاست دانشکده پزشکی
• تأسیس چند دانشکده و مرکز دانشگاهی
• عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران
• عضو تیم پزشکی حضرت امام خمینی (س)

فعالیت‌ها و افتخارات دکتر منوچهر دوایی

• مؤلف و مترجم چندین کتاب پزشکی
• تقدیرنامه پژوهشگران برگزیده در سال ۱۳۸۵
• لوح ارج‌نامه بنیاد ملی نخبگان در سال 1396

خدمت جانانه در زمان جنگ

خدمات دکتر منوچهر دوایی تنها به موارد گفته شده محدود نمی‌شود. در سال 1359 با حمله عراق به ایران، دانشگاه جندی شاپور اهواز بیش از دانشگاه‌های دیگر متحمل صدمات شد. دوایی در دوره جنگ با همه وجودش برای درمان زخمی‌شدگان تلاش کرد. تریاژ یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های دکتر دوایی است که در روزهای سخت جنگ از خود به‌جای گذاشت.

دکتر منوچهر دوایی، از خاطرات‌اش در زمان آغاز جنگ و الگوسازی تریاژ را این‌چنین بیان کرده است: «خاطرم هست که در یک روز، 25 گلوله توپ به اهواز شلیک شد که چند فروند آن نیز به بیمارستان گلستان اصابت کرد‌. در روزهای نخست جنگ، انبوه مجروحان که مورد حمله ارتش بعثی قرار گرفته بودند به بیمارستان آورده می‌شدند؛ این وضعیت غیرمنتظره به‌ویژه در یکی دو روز اول جنگ برای همه و به‌خصوص گروه پزشکی، وظیفه سنگینی را ایجاد می‌کرد. به همین منظور مشخص شد که برای اداره تعداد زیاد مجروحان که یک‌باره آورده می‌شدند، نظامات خاصی باید به کار گرفته شود و پرسنل و امکانات باید تحت یک رهبری واحد به بیماران ارائه شود. بدین ترتیب بود که موضوع تریاژ و دسته‌بندی بیماران برحسب شدت و نوع جراحات توسط اینجانب مطرح و الگوسازی شد و مقالات و کتابی نیز توسط بنده نوشته و چاپ شد که در اختیار پزشکان و به‌خصوص پزشکان اعزامی قرار می‌گرفت.»

ماجرای جراحی بدون بیهوشی شهید چمران

جراحی شهید چمران توسط دکتر منوچهر دوایی انجام شد. دکتر دوایی از ایام مجروح شدن شهید چمران می‌گوید: «دفعه‌ اول مجروح شدن ایشان که برای همیشه به یادماندنی است. آن روز به علت محدود بودن دستگاه‌های بیهوشی نسبت به مجروحان متعدد، ایشان را فقط با داروهای آرام‌بخش و مسکن عمل کردیم و خون‌ریزی از ناحیه ران و شکستگی استخوان به هر زحمت کنترل شد و ایشان صبورانه و دلاورانه تحمل کرد. در حین عمل، گاهی که از حال ایشان سؤال می‌کردیم، می‌گفت شما کار خودتان را انجام دهید، من هم کار خودم را انجام می‌دهم (کار ایشان ذکر گفتن زیر لب بود). با وجود مدت کوتاهی که شهید چمران در مرکز ما حضور داشت، تاثیر شگرفی بر همه افراد تیم گذاشت که قابل وصف نیست. هنوز دستخط زیبای ایشان در نامه‌ای خطاب به دخترم که در آن موقع دانش‌آموز دبستان بود، چون گنجینه‌ای معنوی نزد ما است.»

هجرت دکتر منوچهر دوایی به دیار باقی

دکتر منوچهر دوایی چهره شاخص پزشکی در تاریخ 5 مردادماه سال1401 در سن 86 سالگی چشم از دنیا فروبست. دکتر منوچهر دوایی یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های عرصه پزشکی ایران است. دکتر دوایی بیش از سه دهه در فرهنگستان علوم پزشکی ایران سابقه عضویت دارد. همواره نام ایشان در تاریخ پزشکی جاودان خواهد ماند.