اولین زن پزشک قانونی ایران که بود _ نصرت الملوک کاشانچی
از شخصیت‌های ماندگار و تأثیرگذار عرصه پزشکی ایران، دکتر نصرت الملوک کاشانچی است. دکتر کاشانچی نخستین زنی شناخته می‌شود که در پزشک قانونی استخدام شد. دکتر نصرت جزء اولین ده بانوی ایرانی بود که به دانشگاه راه پیدا کرد. وی در راه رسیدن به رویای پزشکی و کمک به زنان نیازمند با موانع بسیاری روبه‌رو شد که با تلاش مداوم موفق به تحقق خواسته‌هایش شد. اگر علاقه دارید، به‌طور کامل با سرگذشت و فعالیت‌های دکتر نصرت الملوک کاشانچی آشنا شوید تا پایان با مداریو همراه شوید.
از ازدواج ناموفق تا تحصیلات نصرت الملوک کاشانچی
دکتر کاشانچی در سال ۱۲۹۳ شمسی دیده به دنیا گشود. وی از خانواده‌ای ثروتمند بود و پدرش علینقی کاشانچی تاجر مشهور آن دوره شناخته می‌شد. پدرش با نادیده گرفتن عشق دخترش به تحصیل، در سن ۱۴ سالگی (به گفته برخی یازده سالگی) بعد از پایان دوره دبستان او را به عقد پسر عمویش در آورد. هرچند این ازدواج زیاد طولی نکشید و به‌دلیل اختلاف فکری و علایق بعد از گذشت یک سال از یکدیگر جدا شدند. دکتر نصرت الملوک بعد از طلاق به تربیت تنها فرزندش و تحصیل پرداخت و تا پایان عمر دیگر ازدواج نکرد.
بانو کاشانچی با عشق‌وعلاقه‌ای که از حوزه پزشکی داشت، توانست در سن ۱۸ سالگی جزء نخستین زنان ایرانی باشد که وارد دانشکده پزشکی تهران شد. بانو نصرت الملوک کاشانچی ابتدا مامایی را در دانشگاه پزشکی ایران گذراند؛ سپس برای تحقق رویای دیرینه‌اش، برای ادامه تحصیل در رشته پزشکی عازم اروپا شد. دکتر کاشانچی تحصیلاتش را در برلین تا جنگ جهانی دوم ادامه داد. سپس برای ادامه تحصیل در رشته مامایی به پاریس رفت و بعد از اتمام تحصیلاتش به ایران بازگشت. وی در کنار درس و تحصیل، مشغول به کار نیز بود؛ سرانجام موفق شد، مدرک دوره دکتری در رشته پزشکی زنان را اخذ کند.
تأسیس بیمارستان و کلاس اکابر توسط دکتر نصرت الملوک کاشانچی
دکتر نصرت الملوک کاشانچی در جنوب شهر تهران در یکی از ساختمان‌های پدرش، پلی‌کلینیک تخصصی زنان و مامایی تأسیس کرد. در این پلی‌کلینیک خدمات برای زنان محروم، رایگان بود. همچنین در این مرکز به حمایت از زنان ستم‌کشیده پرداخته می‌شد. به عقیده بانو کاشانچی، علت بدبختی زنان آن دوران به‌خصوص در طبقات آسیب‌پذیر، ناشی از بی‌سوادی آنان بود. وی بر این باور پافشاری داشت که زنان باید حداقل، تحصیلات دوره ابتدایی را داشته باشند. بنابراین در نزدیکی درمانگاه یک کلاس اکابر برای زنان بی‌سواد دایر نمود و با دعوت از بانوان تحصیل کرده، انجمنی برای آموزگاری اکابر گردهمایی آورد.
ماجرای تأسیس زایشگاه در جنوب شهر تهران
دکتر نصرت الملوک هرچه بیشتر به زنان محلات جنوبی تهران کمک می کرد، انگیزه‌اش برای کمک به آنان بیشتر می‌شد. یکی از مهم‌ترین اقدامات او، تأسیس یک زایشگاه بود؛ داستان احداث زایشگاه از این قرار بود که یک روز تعدادی از تجار معروف ایرانی مهمان پدر دکتر نصرت بودند. وی بدون اطلاع خانواده‌اش، به‌طور ناگهانی وارد مجلس آنان شد و قبل از اینکه پدر و برادرانش متوجه او شوند، از عدم وجود دارو و پزشک در جنوب شهر سخن به میان آورد. وی گفت: «بسیاری از زنان در هنگام زایمان فوت می‌کنند و یک زایشگاه خیریه کوچک برای آنان کافی است».
برادران بانو کاشانچی در زمانی که می‌خواستند او را از مجلس بیرون کنند، با صدای بلند به تجار نشسته در محل گفت: «من حجت را بر شما تمام کردم، حال شما می دانید و وجدانتان». او بعدها در هنگام شرح ماجرا بیان کرد، آن روز انتظار توسری خوردن و شماتت را از پدر و برادرانش داشته است، ولی پس از نیم ساعت برادرش به سراغش رفت و گفت آقایان با تو کار دارند، تو پشت در بمان و به پرسش‌های آنان پاسخ بده.
به دنبال این جریان، تجار خرج تأسیس یک درمانگاه مجهز را برعهده گرفتند. دکتر نصرت الملوک کاشانچی با کمک دوستان دوران تحصیلش در آلمان، شروع به ساخت درمانگاه را آغاز کرد. مبلغ جمع‌آوری شده توسط تجار، به‌قدری زیاد بود که او توانست یک بیمارستان مجهز تآسیس کند. دکتر نصرت، نام بیمارستان را « بازرگانان» انتخاب کرد. بیمارستان بازرگانان در خیابان ری واقع شد و علاوه بر بخش زنان و مامایی دارای بخش جراحی و داخلی بود.
اولین زن پزشک قانونی ایران
دکتر نصرت الملوک کاشانچی به‌دلیل سابقه کاری درخشان به استخدام وزارت دادگستری و پزشکی قانونی درآمد. چندی بعد، کار نظارت بر ساخت بیمارستان برای کارکنان دادگستری را برعهده گرفت. این بیمارستان اولین بیمارستان دادگستری بود که در طبقات زیرین قسمت غربی کاخ دادگستری در مجاورت خیابان خیام ساخته شد و ریاست آن برعهده بانو دکتر کاشانچی قرار گرفت.
این بیمارستان بعدها به محل فعلی آن، یعنی ساختمان وقفی مرحوم فاضل عراقی منتقل گردید. علاوه بر آن به‌عنوان نخستین زن شاغل در پزشکی قانونی، بخش زنان را بنیان‌گذاری کرد. بانو نصرت الملوک کاشانچی، اولین زن پزشکی است که به استخدام وزارت دادگستری و پزشکی قانونی درآمد.
فعالیت و خدمات دکتر نصرت کاشانچی
یکی از شاگردان دکتر کاشانچی می گوید: «از کارهای خیر بانو دکتر کاشانچی تأمین مخارج تحصیل پسران و دختران با استعداد بود. همچنین، چند تن از زنان و مردان تحصیل کرده در رشته‌های مهندسی و پزشکی با حمایت او در تحصیل موفق شدند. تنها فرزند خانم دکتر کاشانچی، مهندس شرکت نفت بود که ده ماه قبل از فوت مادرش درگذشت. دو نوه دکتر کاشانچی بسیار مورد علاقه و احترام مادربزرگ‌شان قرار داشتند و از افراد تحصیل کرده بودند.
بانو دکتر نصرت الملوک کاشانچی با کوله‌باری از علم و افتخار در اردیبهشت سال ۱۳۶۹ به دیار باقی شتافت. دکتر نصرت یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های برجسته پزشکی است که به‌عنوان بانوی خیِّر هم شناخته می‌شود.
