اندانسترون؛ دارویی موثر برای کنترل تهوع و استفراغ
یکی از عوارض ناخوشایند برخی بیماری‌ها و درمان‌ها از جمله شیمی درمانی و پرتودرمانی تهوع و استفراغ است که کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. پزشک برای مدیریت این عوارض قرص یا آمپول ضد تهوع تجویز می‌کند که اندانسترون (Ondansetron) یکی از پرکاربردترین آنهاست. این دارو در اشکال مختلف قرص، شربت، شیاف و آمپول در دسترس است و تحت نام‌های تجاری مختلفی از جمله زوفران به فروش می‌رسد. در این مطلب از مداریو به بررسی کامل این دارو، نحوه مصرف، تداخلات دارویی و عوارض احتمالی اندانسترون خواهیم پرداخت.
داروی اندانسترون برای چیست؟
دمیترون یا آندانسترون نوعی داروی ضد تهوع است که از حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی، پرتودرمانی، داروهای بیهوشی یا برخی عمل‌های جراحی جلوگیری می‌کند و گاهی نیز به تجویز پزشک برای کنترل تهوع و استفراغ در زنان باردار به کار می‌رود. این دارو معمولاً با نام‌های تجاری زوفران، انداستوور و زوپلنز به فروش می‌رسد. این دارو را می‌توانید به شکل شربت، قرص، شیاف یا آمپول اندانسترون استفاده کنید.
آمپول اندانسترون معمولاً اثربخشی سریع تری دارد و بویژه در برطرف کردن عوارض گوارشی ناشی از شیمی درمانی کاربرد دارد. معمولاً برای اثربخشی بهتر دارو تقریباً 1 تا 2 ساعت پیش از شروع درمان‌های نامبرده استفاده می‌شود. اما تمامی بیماران باید طبق دستور پزشک خود رفتار کنند.
شاید شنیده باشید که شربت اندانسترون برای دل درد خوبه اما باید گفت از این دارو به صورت مستقیم برای درمان دل درد و دل پیچه استفاده نمی‌شود مگر اینکه همراه با دل درد و دل‌پیچه فرد حالت تهوع یا استفراغ هم داشته باشد. کاربرد اصلی این دارو برطرف کردن مشکلات گوارشی بویژه تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی و سایر درمان‌های پزشکی است که به شکل مجزا یا همراه با قرص ضد تهوع دیگری تجویز می‌شود.
نحوه عملکرد Ondansetron
داروی آندانسترون با مسدود کردن گیرنده‌ای خاص در دستگاه گوارش و مغز به نام 5-HT3، مانع ترشح سروتونین شده و از بروز تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند. زمانی که بدن در معرض شیمی‌درمانی، بیهوشی، جراحی (به‌ویژه جراحی‌های دستگاه گوارش) یا پرتودرمانی قرار می‌گیرد، این گیرنده فعال شده و باعث بروزعوارض گوارشی نامبرده می‌شود.
زمانی که آمپول آندانسترون تزریق می‌شود یا قرص آن مصرف می‌شود این گیرنده‌ها مهار شده و به طور مؤثری از بروز علائم گوارشی آزاردهنده‌ای مثل تهوع و استفراغ جلوگیری می‌شود.
نحوه مصرف قرص یا شربت اندانسترون
این دارو معمولاً به صورت خوراکی و به شکل شربت یا قرص اندانسترون مصرف می‌شود. برای استفاده صحیح و جلوگیری از مصرف بیش از مقدادیر توصیه شده دستورالعمل روی برچسب دارو که توسط داروساز درج شده است را به دقت دنبال کنید.
اگر شربت اندانسترون را تهیه می‌کنید حتماً برای مصرف دُز مشخص شده توسط پزشک از قاشق مدرج استفاده کنید در غیر اینصورت از داروساز راهنمایی بگیرید. در غیر اینصورت ممکن است در تهیه دُز مناسب شربت ضد تهوع بویژه در کودکان به مشکل بربخورید. برای کنترل تهوع لازم است دارو را در فواصل منظم مصرف کنید و هرگز خودسرانه تعداد دفعات مصرف دارو را تغییر ندهید یا دارو را به مدت طولانی‌تری مصرف نکنید. در صورت فراموشی یک نوبت از دارو به محض یادآوری آن را مصرف کنید اما اگر به دُز بعدی نزدیک هستید از مصرف نوبت قبلی داروی اندانسترون صرف‌نظر کنید.
موارد احتیاط مصرف داروی دمیترون
حال که متوجه شدید قرص اندانسترون برای چیست لازم است که پیش از شروع مصرف دارو هشدارهای لازم را جدی بگیرید. اگر این دارو برای کنترل تهوع و استفراغ برایتان تجویز شده است لازم است که پزشکتان را از سوابق بیماری، داروهای مصرفی، مکمل‌ها و محصولات گیاهی که استفاده می‌کنید مطلع کنید. همچنین در صورت داشتن هر یک از شرایط یا ویژگی‌های زیر پزشک را در جریان بگذارید:
- اختلالات قلبی
- سابقه ضربان قلب نامنظم
- بیماری کبدی
- عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن به تشخیص پزشک مانند سطوح پایین منیزیم یا پتاسیم در خون
- واکنش غیرمعمول یا آلرژیک به اندانسترون یا داروی ضد تهوع گرانیسترون، سایر داروها، غذاها و مواد نگهدارنده
- بارداری یا تلاش برای باردار شدن
- دوران شیردهی
اگر اخیراً تحت جراحی شکم (معده یا روده) قرار گرفته‌اید لازم است که حتماً پزشک را در جریان بگذارید. از آنجاییکه داروی اندانسترون می‌تواند علائم تهوع و استفراغ را برطرف کند ممکن است تشخیص عوارض جراحی از جمله انسداد روده با مشکل روبرو شود.
عوارض قرص اندانسترون
مصرف این دارو در برخی افراد می‌تواند همراه با عوارض جانبی باشد. از جمله رایج‌ترین عوارض قرص اندانسترون عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- خستگی عمومی بدن
- سردرد
عوارض شدید این قرص ضد تهوع اگر چه نادر است اما نیاز به مراقبت‌های فوری دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- احساس درد و گرفتگی در معده
- ناتوانی در اجابت مزاج یا دفع گاز
- بی‌اشتهایی
- استفراغ
- درد در قفسه سینه
- احساس درد و فشار در گردن، پشت یا بازوها
- ضربان سریع یا نامنظم قلب
- سرگیجه
- احساس ضعف و سبکی در سر
- مشکل در تنفس
تحریک پذیری، گیجی، ضربان قلب سریع یا نامنظم، سفتی عضلانی، انقباض عضلات، تعریق، تب بالا، تشنج، لرز، استفراغ و اسهال ممکن است از نشانه‌های سندرم سروتونین باشد که در اثر تجویز نوع خاصی از قرص یا آمپول ضد تهوع ایجاد می‌شود.
سندرم سروتونین وضعیتی است که در اثر افزایش بیش‌ازحد سطح سروتونین در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت این سندرم مصرف بیش‌ازحد داروهای افزایش‌دهنده سروتونین از جمله قرص یا شربت اندانسترون یا تداخلات دارویی است.
تداخلات دارویی اندانسترون
برخی داروها هستند که با اندانسترون تداخل داشته و نباید همزمان استفاده شوند. در غیر اینصورت خطر عوارض جانبی دارو را افزایش می‌دهند. این داروها عبارتند از:
- آپومورفین
- داروهای خاص در درمان عفونت‌های قارچی مانند فلوکونازول، ایتراکونازول، کتوکونازول، پوزاکونازول، وریکونازول
- سیزاپراید
- Dronedarone
- پیموزاید
- تیوریدازین
اندانسترون همچنین ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- کاربامازپین
- داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب
- فنتانیل
- لینزولید
- بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI) مانند Eldepryl، Marplan، Nardil، Carbex و Parnate
- متیلن بلو (تزریق وریدی)
- دوفتیلید
- زیپراسیدون
- فنی‌توئین
- ریفامپین
- ترامادول
این لیست ممکن است تمام تداخلات احتمالی را شامل نشود. بنابراین برای پیشگیری از عوارض ناخواسته لازم است به هنگام قرص یا شربت ضد تهوع لیستی از تمام داروهای مصرفی‌تان حتی مکمل‌های غذایی و محصولات گیاهی که مصرف می‌کنید در اختیار پزشکتان قرار دهید. همچنین اگر از سیگار، الکل یا مواد مخدر استفاده می کنید لازم است پزشک را مطلع کنید.
کلام آخر اینکه اندانسترون نوعی قرص یا شربت ضد تهوع است که برای کنترل تهوع و استنفراغ شیمی درمانی، فیزیوتراپی، رادیوتراپی و تهوع ناشی از داروهای بیهوشی مورد استفاده در برخی عمل های جراحی کاربرد دارد اما تجویز آن در کودکان و زنان باردار با احتیاط انجام می‌شود. این دارو بدون نسخه پزشک هم قابل تهیه است اما برای پیشگیری از عوارض بهتر است دارو را زیر نظر متخصص مصرف کنید.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانی‌تان ايجاد نكنيد.
