اسپیرونولاکتون: از درمان فشار خون تا آکنه و ریزش مو
اسپیرونولاکتون، دارویی که تا مدتها به عنوان ادرارآور در مبتلایان به فشار خون بالا و نارسایی قلبی تجویز میشد، امروز به عنوان یکی از داروهای کاربردی در درمان آکنه و جوش صورت و پرمویی و حتی ریزش مو در خانمهایی که به علت اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک دچار این مشکلات هستند مورد توجه قرار گرفته است. اثرات ضد آندروژنیک این دارو، علاوه بر کنترل فشار خون و مشکلات کلیوی، به درمان علائم هورمونی همچون پرموئی و جوش صورت کمک میکند. در این مطلب از مداریو به بررسی مهمترین کاربردهای اسپیرونولاکتون یا آلداکتون خواهیم پرداخت و نحوه تأثیر این دارو در درمان بیماریهای مختلف و مهمترین تداخلات دارویی آن را بررسی خواهیم کرد.
اسپیرونولاکتون یا آلداکتون چیست؟
اسپیرونولاکتون یک داروی ادرارآور است که برای درمان پرفشاری خون و نارسایی قلبی به کار میرود و به این ترتیب خطر سکته مغزی و حملات قلبی را کاهش میدهد. این دارو همچنین برای تشخیص و درمان هیپرآلدوسترونیسم، وضعیتی که در آن غده فوق کلیوی هورمونی به نام آلدوسترون بیش از حد تولید میکند، استفاده کاربرد دارد.
اسپیرونولاکتون را با نام آلداکتون (Aldactone) نیز میشناسند و برای درمان احتباس مایعات یا ادم در بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، سیروز کبدی یا یک اختلال کلیوی به نام سندرم نفروتیک نیز کاربرد درمانی دارد. این دارو از جمله داروهای بازجذب کننده پتاسیم است و با افزایش دفع ادرار کمک میکند سدیم اضافی از بدن دفع شود بدون اینکه سطح پتاسیم خون کم شود. بنابراین برای درمان یا پیشگیری از هیپوکالمی هم کاربرد دارد.
نحوه عملکرد اسپیرونولاکتون چگونه است؟
اسپیرونولاکتون با مسدود کردن هورمونی به نام آلدوسترون در بدن شما تاثیر میگذارد . آلدوسترون باعث احتباس سدیم و آب میشود کند که این باعث افزایش فشار خون میشود. مسدود کردن آلدوسترون به کاهش میزان سدیم و آب در بدن کمک میکند.
به یاد داشته باشید که این دارو فشار خون بالا را درمان نمیکند، اما به کنترل آن کمک میکند. ممکن است مجبور شوید همیشگی تا آخر عمر از داروهای فشار خون بالا استفاده کنید. اگر فشار خون بالا درمان نشود، می تواند باعث مشکلات جدی مانند نارسایی قلبی، بیماری عروق خونی، سکته مغزی یا بیماری کلیوی شود. علاوه بر استفاده از این دارو، درمان فشار خون بالا ممکن است شامل کنترل وزن و تغییر در نوع رژیم غذایی باشد.
مهمترین کاربردهای اسپیرونولاکتون در درمان بیماریها
قرص یا فرم مایع داروی Spironolactone به عنوان یک داروی دیورتیک یا ادرار آور در درمان و مدیریت چندین بیماری مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از مهمترین کاربردهای اسپیرونولاکتون عبارتند از:
کنترل فشار خون بالا
آلداکتون سدیم اضافی را از طریق ادرار دفع میکند و باعث کاهش فشار خون در مبتلایان به پرفشاری خون میشود. احتباس مایعات و سدیم (نمک) از علل اصلی فشار خون بالا است.
کاهش تورم
در برخی بیماریهایی که فرد دچار ادم یا تورم میشود از جمله بیماران کلیوی و کبدی تجویز اسپیرونولاکتون با تاثیر بر کلیهها آب اضافی را از بدن خارج میکند که این از مهمترین کاربردهای قرص اسپیرونولاکتون است.
افزایش تولید آلدوسترون
افزایش سطح آلدوسترون یا هایپرآلدوسترونیسم یک بیماری است که با افزایش سطح آلدوسترون در بدن فشار خون را بالا میبرد. اسپیرونولاکتون باعث درمان اولیه یا ثانویه این بیماری میشود.
نارسایی قلبی
آلداکتون باعث کاهش علائم نارسایی قلبی و بهبود عملکرد قلب میشود. زمانی که عضله قلب نتواند به درستی خون را به سراسر بدن بفرستد نارسایی قلبی اتفاق میافتد.
درمان آکنه و هیرسوتیسم (پرموئی)
طبق مطالعاتی که انجام شده از اسپیرونولاکتون در درمان درمان آکنه مقاوم و پرموئی فقط در زنان با اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) میتوان استفاده کرد. مصرف این قرص به تعادل هورمونی و کاهش علائم کمک میکند.
قطع ریزش مو با مصرف اسپیرونولاکتون
یکی دیگر از مهمترین کاربردهای اسپیرونولاکتون درمان ریزش مو ناشی از اختلالات هورمونی در خانمهاست و بیشتر در زنانی تجویز میشود که PCOS دارند. در این دسته از زنان تولید آندروژن زیاد میشود که با تجویز این قرص میتوان آن را متوقف کرد. چنانچه از مکملها یا قرصهای ریزش مو مثل قرص پریورین استفاده میکنید پزشک را مطلع کنید.
روش و دُز مصرف داروی اسپیرونولاکتون
آلداکتون به شکل قرص در دُزهای مختلف 25، 50 و 100 میلیگرم و سوسپانسیون خوراکی موجود است. شیوه و دُز مصرفی را پزشک تعیین خواهد کرد. پزشک ممکن است به شما بگوید که دارو را با غذا یا با معده خالی مصرف کنید. بنابراین لازم است دستور مصرف را از پزشک خود بخواهید و طبق همان دستورالعمل رفتار کنید. اگر دارو به شکل سوسپانسیون تجویز شده است قبل از هر بار مصرف آن را خوب تکان دهید. معمولاً دُز مصرف قرص اسپیرونولاکتون در بزرگسالان به شکل زیر است و میتواند بسته به شرایط بیمار کم یا زیاد شود.
درمان ادم: داروی خوراکی با دوز 100 میلیگرم در روز به شکل قرص یا به صورت سوسپانسیون با دوز 75 میلیگرم
مبتلایان به نارسایی قلبی: دُز 25 میلیگر در روز به شکل قرص یا به صورت سوسپانسیون با دُز 20 میلی گرم
فشار خون بالا: 25 تا 100 میلیگرم در روز به شکل قرص یا به صورت سوسپانسیون با دُز 20 میلیگرم
افزایش آلدوسترون: 100 تا 400 میلیگرم در روز به شکل قرص
چنانچه یک نوبت از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه زمان نزدیک به نوبت بعدی باشد. در این صورت، از مصرف دز فراموششده آلداکتون صرفنظر کرده و طبق برنامه معمول خود ادامه دهید. به هیچ وجه دُز مصرفی را دو برابر نکنید.
هشدارهای لازم در مورد مصرف آلداکتون
اسپیرونولاکتون دارویی است که حتماً باید به دستور پزشک مصرف شود. هرگز مصرف آن را به افراد دیگر با شرایط مشابه خودتان مثلا در درمان آکنه توصیه نکنید.
از دست دادن آب بدن ناشی از مصرف قرص اسپیرونولاکتون ممکن است باعث کاهش فشار خون و کم آبی بدن شود، به ویژه در افرادی که سطح سدیم پایینی دارند. این امر به ویژه در افرادی که از داروهای دیگری که بر سطح مایعات بدن تأثیر میگذارند، مانند داروهای ادرارآور مصرف میکنند، رخ میدهد.
افت همزمان فشار خون و هم کم آبی ممکن است منجر به بروز مشکلات جدیتری شوند. بنابراین لازم است به اندازه کافی آب بنوشید تا هیدراته بمانید، به خصوص اگر تعریق زیاد، استفراغ یا اسهال دارید. همچنین اگر احساس ضعف یا سرگیجه دارید، دراز بکشید و به آرامی از رختخواب یا از حالت نشسته بلند شوید.
اسپیرونولاکتون میتواند باعث افزایش سطح پتاسیم خون یا هیپرکالمی نیز بشود که میتواند خطرناک باشد. به هنگام مصرف این دارو لازم است به انجام معاینات دورهای پایبند باشید تا سطح پتاسیم خون به طور مرتب چک شود. همچنین در صورت داشتن علائمی مانند ضعف عضلانی، خستگی غیرمعمول، احساس کم شدن ضربان قلب و ریتم غیرطبیعی قلب، تهوع و استفراغ، مشکل در تنفس لازم است هرچه سریعتر به مراکز درمانی مراجعه کنید.
برای بررسی تداخلات دارویی اسپیرونولاکتون با سایر اقلام دارویی لازم است پزشک را از کلیه داروهای مصرفی خود مطلع کنید. چنانچه مشکلات کبدی، کلیوی، مشکل عدم تعادل الکترولیتهای بدن، دیابت و نقرس دارید یا چنانچه باردارید یا در دوران شیردهی به سر میبرید پزشک را از شرایط خود آگاه کنید.
شایعترین عوارض قرص اسپیرونولاکتون
عوارض قرص اسپیرونولاکتون در زیر ذکر شده است. اگر هر یک از این عوارض جانبی برایتان آزاردهنده بود پزشک خود را مطلع کنید. شاید نیاز باشد دارویتان تغییر پیدا کند.
- افت فشار خون
- سرگیجه، احساس ضعف یا سبکی سر، تاری دید
- افزایش پتاسیم خون (ضعف عضلانی، ضربان قلب سریع یا نامنظم)
- بزرگ شدن اندازه سینه در مردان
- تغییرات در تمایلات جنسی
- قاعدگی نامنظم در بانوان
- لکه بینی
برخی عوارض اسپیرونولاکتون ممکن است جدی و نادر باشند که ممکن است در برخی افراد پیش آید. بنابراین لازم است که علائم آن را بشناسید:
- واکنشهای آلرژیک شدید
- خارش یا بثورات پوستی
- کهیر
- مشکلات تنفسی
- تورم صورت، دهان، زبان یا گلو
- مشکل در بلع
- درد مفاصل
علائم مسمومیت یا اوردُز با spironolactone
در صورت مصرف بیش از حد دارو یا اصطلاحاً اوردز کردن با آلداکتون علائم زیر مشاهده میشود.
- ضعف و خستگی شدید
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه و احساس سبکی سر
- ضربان قلب نامنظم
- درد شکمی و اسهال
- گرفتگی عضلات
- تپش قلب
- کاهش هوشیاری
در صورت مشاهده این علائم، فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید.
آیا آلداکتون با غذاها تداخل دارد؟
اسپیرونولاکتون میتواند با غذاها و نوشیدنیهای حاوی پتاسیم بالا تداخل داشته باشد. از آنجایی که این قرص سطح پتاسیم را افزایش میدهد، ممکن است پزشک توصیه کند از خوردن غذاها یا نوشیدنی هایی که دارای پتاسیم بالا هستند مانند موز، سیبزمینی و دیگر مواد غذایی پرپتاسیم اجتناب کنید.
تداخلات دارویی اسپیرونولاکتون
قبل از مصرف قرص اسپیرونولاکتون داروهای مصرفی خود حتی انواع بدون نسخه، مکملهای غذایی و محصولات گیاهی که استفاده میکنید به پزشک خود اطلاع دهید، بهویژه اگر شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن
- جایگزینهای نمک حاوی پتاسیم
- قرصهای ادرارآور
- Eplerenone (درمان نارسایی قلبی)
- هر دارویی برای فشار خون بالا
- هپارین (جلوگیری از لخته شدن خون)
- لیتیوم (درمان برخی از بیماری های مربوط به اختلالات روانی)
- دیگوکسین ( درمان نارسایی قلبی)
- آسپرین
- کلستیرامین (درمان کلسترول بالا)
ممکن است این فهرست کامل نباشد. بنابراین برای اطمینان بیشتر، پزشک خود را در جریان تمامی داروهایی که در حال حاضر مصرف میکنید یا بهتازگی مصرف کردهاید، قرار دهید تا از بروز برخی عوارض اسپیرونولاکتون هم جلوگیری شود.
کلام آخر اینکه قرص اسپیرونولاکتون دارویی چند منظوره برای کنترل بیماریهای فشار خون بالا، احتباس مایعات و نارسایی قلبی و همچنین درمانی موثر برای برطرف کردن جوش صورت و پرمویی در زنان با اختلالات هورمونی است. توجه داشته باشید مصرف آلداکتون برای درمان آکنه باید حتماً تحت نظر پزشک صورت گیرد و برای درمان هر نوع جوش صورت کاربرد نداشته و باعث بروز عوارض میشود.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانیتان ايجاد نكنيد.
