فیبروم رحم؛ بررسی علائم و نحوه درمان آن
فیبروم‌ها از شایع‌ترین مشکلات سلامت در زنان هستند که بسیاری از خانم‌ها در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. این تومورهای خوش خیم و غیرسرطانی معمولاً در دیواره داخلی رحم رشد کرده و در بیشتر مواقع هیچ‌گونه علائمی ندارند. با این حال، وقتی که این توده‌ها بزرگتر می‌شوند، می‌توانند با عوارض جدی‌تری مانند خونریزی شدید قاعدگی، تکرر ادرار، درد شکم یا کمر و درد هنگام رابطه جنسی همراه باشند. خوشبختانه، اکثر فیبروم‌ها قابل درمان هستند و لازم است که خانم‌ها آگاهی لازم برای مدیریت بیماری را بدست آورند. دراین مقاله از مداریو همراه ما باشید تا با علل، علائم و روش‌های درمان فیبروم رحم آشنا شوید.
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم از مشکلات شایع در زنان است که به شکل توده‌های عضلانی خوش‌خیم و غیرسرطانی در داخل دیواره رحم و گاهی در اطراف آن شروع به رشد می‌کنند. این توده‌ها که با نام‌های دیگری چون میوم، فیبروئید، فیبروما و لیومیوم نیز شناخته می‌شوند بیشتر در زنان سنین باروری دیده می‌شوند و ممکن است به طور اتفاقی در طی معاینات روتین زنان شناسایی شوند.
اندازه فیبروئیدها نیز متفاوت بوده و گاهی انقدر کوچکند که به راحتی تشخیص داده نمی‌شوند. اینکه آیا فیبروم‌ها علائمی دارند یا چگونه از بین می‌روند بستگی به محل رشدشان، تعداد و اندازه آنها دارد. فیبروم رحم بر اساس محل قرارگیری به انواع زیر طبقه بندی می شوند:
- فیبروم زیرمخاطی : (Submucosal) این نوع در لایه داخلی حفره رحم رشد می‌کند.
- فیبروم دیواره‌ای (Intramural): این نوع از شایع ترین انواع فیبروم بوده و در داخل دیواره عضلانی رحم قرار دارد.
- فیبروم خارج رحمی (Subserosal): این نوع میوم در بخش خارجی رحم تشکیل می‌شود و به داخل لگن رشد می‌کند.
- فیبروم ساقه دار (Pedunculated):این نوع فیبروم رحم دارای ساقه مرکزی است و به شکل یک توده خارج یا داخل رحم رشد می‌کند.
علائم فیبروم
فیبروم‌ها می‌توانند بدون علامت باشند و به شکل اتفاقی در طول معاینات زنان تشخیص داده شوند. در زنانی که توده‌های بزرگ و متعددی دارند بسته به تعداد، اندازه و محل تشکیل علائم فیبروم رحم متفاوت است. برخی از شایع ترین علائم عبارتند از:
- پریودهای طولانی و سنگین
- درد و فشار در ناحیه لگن
- خونریزی در فواصل سیکل های قاعدگی
- داشتن درد به هنگام رابطه جنسی
- تکرر ادرار ناشی از فشار فیبروم بر مثانه
- مشکلات گوارشی مثل نفخ و یبوست
- تورم و بزرگ شدن شکم
دلیل فیبروم رحم چیست؟
دلایل فیبروم رحم هنوز به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس شواهد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی، عوامل محیطی و عوامل مربوط به سبک زندگی از جمله عوامل تاثیر گذار بر رشد این توده‌های عضلانی در رحم هستند.
بر اساس نتایج مطالعات انجام شده هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش مهمی در تشکیل فیبروئیدها دارند. بطوریکه با افزایش سطح این هورمون‌ها رشد سلول‌های عضلانی رحم تحریک شده و فیبروم‌ها نیز رشد بیشتری دارند. علت این است که گیرنده‌های استروژن و پروژسترون فیبروم‌ها بیشتر از سلول‌های طبیعی رحم است و به همین دلیل به این هورمون‌ها حساسیت بیشتری دارند.
روش های تشخیص فیبروم رحم
تشخیص فیبروم رحم با کمک ترکیبی از روش‌ها شامل بررسی سوابق پزشکی فرد، انجام معاینات بالینی و تصویربرداری انجام می‌شود. در بیشتر مواقع این توده‌های خوش‌خیم در طی انجام معاینه لگن شناسایی می‌شوند. معاینه لگن یکی از اصلی‌ترین آزمایشات برای تشخیص فیبروم رحم ست.
سونوگرافی، ام آر آی لگن، هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی، هیستروسونوگرافی و هیستروسالپنگوگرافی از دیگر روش‌های تشخیص فیبروم رحم هستند. در این روش‌ها تصاویری از ساختار داخلی رحم، قسمت بیرونی و ساختارهای اطراف رحم ثبت می‌شود و در صورت مشکوک شدن به وجود سلول‌های سرطانی بیوپسی یا نمونه برداری از بافت مورد نظر انجام می‌شود.
روش های درمان فیبروم رحم
حال که با این بیماری شایع در خانم‌ها آشنا شدید این سوال مطرح می‌شود که فیبروم رحم چگونه از بین می‌رود. درمان فیبروم رحم بستگی به اندازه میوم، تعداد، محل رشد و علائم و شرایط بیمار دارد. گاهی اوقات این توده‌ها بسیار کوچک و بی‌علامتند که نیازی به درمان ندارند. گاهی اوقات نیز پزشک توصیه می‌کند که تنها به طور منظم سونوگرافی و معاینات لگن انجام شود. در صورتیکه درمان لازم باشد، روش‌های مختلفی وجود دارد که در زیر آورده شده‌اند:
- مصرف دارو: داروهای کنترل هورمونی از جمله برخی قرص‌های ضدبارداری، آگونیست‌های هورمون آزاد‌کننده گنادوتروپین (GnRH) ، مسکن‌های ضدالتهاب از جمله بروفن برای کنترل درد از جمله داروهای مورد استفاده در درمان فیبروم رحم هستند.
- جراحی: در صورتیکه فیبروم‌ها بزرگ باشند گاهی تنها روش درمان جراحی است که بسته به تصمیم برای بارداری در آینده نوع جراحی متفاوت است. در برخی شرایط که روش‌های درمانی دیگر موثر نباشند، تنها راه درمان هیسترکتومی یا برداشتن کامل رحم است.
- درمان با لیزر: این روش برای از بین بردن فیبروم‌های کوچک و سطحی انجام می‌شود.
- آمبولیزاسیون شریان رحمی: یک روش غیرتهاجمی است که از طریق قطع خون رسانی به فیبروم‌ها آنها را کوچک می‌کند.
- روش‌های طبیعی: درمان‌های مکمل مانند طب سنتی، درمان‌های گیاهی از جمله مصرف گیاه پنج انگشت ممکن است به جلوگیری از پیشرفت بیماری و عوارض فیبروم رحم کمک کنند. قبل از استفاده از این روش‌ها بهتر است با پزشک مشورت کنید. عدم آگاهی از برخی ترکیبات گیاهی نتیجه منفی خواهد داد.
رژیم غذایی مناسب در درمان میوم ها
در ابتدا باید یادآور شد که ماده غذایی خاصی وجود ندارد که به تنهایی در درمان فیبروم رحم موثر واقع شود. بلکه با ایجاد تغییراتی سالم در سبک زندگی از جمله رژیم غذایی، فعالیت بدنی و مدیریت استرس می‌توان به تنظیم هورمونی کمک کرده و درد و سایر علائم فیبروم رحم را بهبود بخشید و از رشد بیشتر این توده‌ها جلوگیری کرد. با این حال درمان اصلی از طریق مصرف دارو و گاهی عمل جراحی است. از جمله تغییرات رژیم غذایی برای کنترل بیماری عبارتند از:
افزایش دریافت میوه و سبزی
همه انواع میوه و سبزی به واسطه داشتن فیبر و آنتی اکسیدان که به متعادل کردن هورمون‌ها بویژه استروژن و کاهش التهاب کمک می‌کند در کنترل بیماری و افزایش سلامت عمومی بدن مفیدند. با این حال برخی از آنها نقش موثرتری در جلوگیری از پیشرفت و درمان فیبروم رحم دارند که عبارتند از:
- خانواده کلم بویژه بروکلی و کلم برگ
- گوجه فرنگی
- خانواده مرکبات
- سبزیجات رنگی مانند فلفل دلمه ای، هویج
- سیب
لبنیات کم چرب
بر اساس نتایج مطالعات محصولات غذایی غنی از کلسیم از جمله لبنیات و بویژه انواع حاوی پروبیوتیک علاوه بر سلامت دستگاه گوارش به کاهش خطر رشد و عوارض فیبروم رحم نیز کمک می‌کند. حتماً موقع خرید محصولات لبنی به برچسب محصول توجه کرده و انواع کم چرب و دارای پروبیوتیک را انتخاب کنید.
مواد غذایی حاوی ویتامین د
برخی مطالعات نشان داده اند که زنان مبتلا به این بیماری دچار کمبود ویتامین د هستند و دریافت کافی ویتامین D از طریق مواد غذایی و مکمل به کاهش خطر ابتلا و کاهش علائم فیبروم رحم کمک می‌کند. منابع غذایی غنی از ویتامین د عبارتند از:
- لبنیات غنی شده با ویتامین D
- ماهی ها بویژه سالمون
- زرده تخم مرغ
توجه داشته باشید که تامین مقادیر کافی این ویتامین از طریق غذا به تنهایی دشوار است و تنها راه اطمینان از کفایت این ویتامین انجام آزمایش خون است. پزشک بر اساس نتایج آزمایش ممکن است برایتان مکمل این ویتامین را تجویز کند.
پرهیز از محصولات غذایی فرآوری شده
در حالی که برخی از مواد غذایی به کاهش پیشرفت بیماری کمک می‌کنند، رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز، فست فودها و محصولات غذایی فرآوری شده خطر ابتلا را افزایش و می‌توانند علت فیبروم رحم باشند. توجه داشته باشید که این به معنای قطع کامل مصرف این محصولات نیست بلکه باید مصرف این دسته از محصولات غذایی را به حداقل رساند. هنگام پخت غذاها نیز سعی کنید قسمت‌های چربی گوشت‌ها را از قبل جدا کنید.
کاهش مصرف مواد غذایی با تاثیرات استروژنی
همانطور که پیش‌تر گفته شد استروژن از جمله هورمون‌هایی است که باعث تحریک رشد فیبروم‌ها می‌شود. برخی مواد غذایی هستند که خاصیت استروژن موجود در بدن را دارند که فیتواستروژن نامیده می‌شوند. اگر چه مصرف مقادیر متعادل این مواد غذایی می‌تواند تا حدودی اثرات محافظتی داشته باشد اما در صورت زیاده روی اثرات منفی در بدن دارند. از جمله این مواد غذایی عبارتند از:
- سویا
- شیر سویا
- توفو
- دانه‌های سویا
- دانه‌های کتان
عوارض فیبروم رحم
همانطور که گفته شد فیبروم‌ها توده‌های خوش‌خیم هستند که در اکثر مواقع علامتی ندارند و به طور تصادفی در معاینه برای مسائل دیگر شناسایی می‌شوند. اما در برخی موارد بسته به سرعت رشد و محل قرارگیری‌شان باعث عوارض جدی‌تری می‌شوند. برخی از مهم‌ترین عوارض فیبروم رحم عبارتند از:
- خونریزی‌های شدید
- کم خونی
- مشکلات باروری
- خطر سقط جنین
- آسیب به اندام های مجاور مانند کلیه
آیا ممکن است فیبروم بترکد؟
حال که مشخص شد داشتن فیبروم رحم می‌تواند بدون علامت باشد ممکن است این سوال برایتان پیش آید که ترکیدن فیبروم چه علائمی دارد؟ پاسخ این است که ترکیدن میوم‌ها بسیار نادر است اما غیرممکن هم نیست. در شرایطی که خون کافی به این توده‌های عضلانی نرسد یا دچار نکروز یا مرگ بافتی شوند، مواقعی که فیبروم به حدی بزرگ شده که به بافت های اطراف فشار وارد آمده چنین احتمالی وجود دارد. اگر ترکیدن فیبروم اتفاق بیفتد فرد با علائمی مانند دردهای شدید و ناگهانی شکم، تب و خونریزی مواجه می‌شود و هرچه سریع‌تر باید به پزشک مراجعه کرد.
کلام آخر اینکه فیبروم‌های رحمی مشکلی شایع در زنان سنین باروری است و در بیشتر مواقع علائم جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم فیبروم رحم مانند تغییر در شدت خونریزی قاعدگی و لکه‌بینی در فواصل پریودها به متخصص زنان مراجعه کنید. مدیریت عوارض و انتخاب روش درمانی مناسب برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و رشد میوم‌ها ضروری است.
