۷ خاصیت شگفت‌انگیز زنجبیل برای سلامتی
هرکسی که تاکنون دچار تهوع، استفراغ یا ناراحتی معده شده باشد، احتمالا یا خودش از زنجبیل استفاده کرده یا آن را به عنوان یک درمان مؤثر به دیگران توصیه کرده است. این گیاه از زمان‌های گذشته در طب سنتی به عنوان یکی از گیاهان دارویی پرکاربرد شناخته شده است و جایگاه ویژه‌ای در درمان‌های طبیعی داشته است. از شناخته شده‌ترین مزایای این گیاه می‌توان به کاهش حالت تهوع و مشکلات گوارشی اشاره کرد. امروزه نیز پژوهش‌های علمی بسیاری بر روی خواص دارویی و ترکیبات فعال زنجبیل انجام شده که اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی آن را تأیید می‌کند. در این مقاله، به بررسی جامع فواید زنجبیل برای سلامتی و عوارض جانبی آن از منظر علمی می‌پردازیم.
آشنایی با گیاه زنجبیل
زنجبیل یا Zingiber officinale گیاهی بومی متعلق به جنوب شرقی آسیا است. در حالی که ساقه‌های تازه و خشک این گیاه در برخی غذاهای آسیایی به عنوان ادویه‌ای محبوب مورد استفاده قرار می‌گیرد، ریشه زنجبیل به طور گسترده‌ای به عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شود. این گیاه با طعم گرم و تندی که دارد به غذاها عطر و مزه‌ای منحصر‌به‌فرد می‌بخشد و آن را می‌توان به شکل تازه، خشک، پودر شده مصرف کرد. اما زنجبیل برای چی خوبه؟ در ادامه به مهمترین خواص و مضرات زنجبیل می‌پردازیم.
فواید زنجبیل برای سلامتی
استفاده از زنجبیل به عنوان یک درمان موثر و بی خطر برای تهوع و استفراغ ناشی از بارداری یا شیمی درمانی، کاهش نفخ و پیشگیری از بیماری ماشین‌گرفتگی یا بیماری حرکت Motion sickness سابقه طولانی دارد.
فواید زنجبیل برای سلامت دستگاه گوارش تا حد زیادی به وجود جینجرول، ترکیب فعال زیستی که با افزایش سرعت تخلیه و خروج غذا از معده به تسهیل فرایند هضم کمک می‌کند، نسبت داده می‌شود. اگر چه این گیاه اغلب به خاطر تاثیرش در تسکین ناراحتی معده شناخته می‌شود، اما خواص ضد التهابی آن زمینه‌ساز بسیاری از فواید دیگر برای سلامتی است. مهمترین مزایای زنجبیل برای سلامتی در ادامه آورده شده‌اند.
بهبود عمل هضم
چندین مطالعه خاصیت زنجبیل بر کاهش گازهای تجمع یافته در دستگاه گوارش حین فرایند هضم را مورد بررسی قرار داده‌اند. نتایج این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آنزیم‌های موجود در این گیاه نقش مهمی در تجزیه و دفع این گازها داشته و هرگونه ناراحتی‌های گوارشی ناشی از آن را برطرف کنند. علاوه بر این، شواهد علمی نشان می‌دهند که زنجبیل با افزایش حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش به پیشگیری و درمان یبوست کمک کند. همچنین با تاثیر مثبتی که بر عملکرد آنزیم لیپاز پانکراس دارد به هضم چربی‌ها کمک می‌کند.
خاصیت زنجبیل در کاهش تهوع و مشکلات گوارشی
بر اساس یک بررسی انجام‌شده در سال ۲۰۲۰، کاهش تهوع صبحگاهی و تسکین حالت تهوع ناشی از درمان‌های سرطان یکی از مهمترین خواص زنجبیل است. ترکیبات فعال موجود در گیاه نقش مؤثری در پیشگیری از تهوع و استفراغ دارند. بااین‌حال، بسته به نحوه استفاده از گیاه میزان این ترکیبات متفاوت است. بطوریکه زنجبیل خشک و پس از آن گیاه تازه و چای تهیه شده از زنجبیل پودر شده بالاترین غلظت ترکیبات موثر را دارا هستند. با این حال محققان بر لزوم انجام مطالعات بیشتر بر روی انسان برای درک کامل اثرات این گیاه بر تهوع و سایر مشکلات گوارشی تأکید دارند.
تقویت سیستم ایمنی
طبق باورهای قدیمی بسیاری از افراد پس از اینکه سرما می‌خورند یا مبتلا به آنفولانزا می‌شوند از دمنوش زنجبیل برای بهبودی از این بیماری‌ها کمک می‌گیرند. این روش درمانی سنتی همچنان طرفداران زیادی دارد، همانطور که در دوران پاندمی کرونا نیز مشاهده شد افراد به طرز شگفت‌انگیزی از این گیاه به عنوان یک درمان طبیعی برای تقویت سیستم ایمنی و مقابله با علائم بیماری استفاده می‌کردند. گرچه شواهد موجود در این زمینه عمدتاً بر پایه تجربیات شخصی است و برای تأیید خاصیت زنجبیل برای تقویت سیستم ایمنی نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد. در سال ۲۰۱۳، محققان اثرات زنجبیل تازه و خشک را بر یک ویروس تنفسی در سلول‌های انسانی را مورد مقایسه قرار دادند. نتایج نشان داد که گیاه تازه ممکن است به تقویت سیستم تنفسی کمک کند، در حالی که نوع خشک آن تأثیر مشابهی نداشت.
خواص زنجبیل در کاهش التهاب
طبق یک بررسی انجام شده در سال ۲۰۱۵، مصرف خوراکی زنجبیل می‌تواند در درمان التهاب و کاهش تورم ناشی از استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید "تا حدی مؤثر و نسبتا بی‌خطر" باشد. با این حال، نویسندگان این مطالعه اشاره کردند که تحقیقات بررسی شده مطالعات محدودی را شامل شده و ممکن است نتایج آنها نمایانگر وضعیت عمومی جمعیت نباشد. طبق شواهد موجود استعمال خوراکی و موضعی این گیاه ممکن است در کاهش درد و تورم ناشی از مشکلات نامبرده موثر باشد. بنابراین از خواص زنجبیل برای استخوان می‌توان به کاهش التهاب مفاصل، تسکین دردهای اسکلتی و کمک به ترمیم آسیب‌های استخوانی به دلیل وجود ترکیبات آنتی اکسیدان و خاصیت ضدالتهابی گیاه اشاره کرد.
تسکین دردهای قاعدگی
یکی از خواص زنجبیل برای زنان کمک به تسکین دیسمنوره یا درد قاعدگی است. بر اساس نتایج برخی مطالعات، زنانی که 1500 میلی‌گرم پودر زنجبیل را یک بار در روز به مدت 3 روز در طول چرخه قاعدگی خود مصرف کردند، نسبت به زنان دیگر، درد کمتری تجربه کردند. همچنین برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این گیاه می‌تواند به اندازه داروهایی مانند استامینوفن، ترکیب کافئین و ایبوپروفن یا نوافن که زنان در روزهای دوره پریود مصرف می‌کنند در کاهش درد قاعدگی مؤثر باشد. با این حال، برای تایید این نتایج و تعیین دُز مناسب، به مطالعات بیشتری نیاز است.
سلامت قلب و عروق
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عصاره زنجبیل ممکن است به پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. بر اساس نتایج مطالعه‌ای که بر روی 4628 انجام شد، مصرف روزانه این گیاه ممکن است بتواند از افراد در برابر ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر قلب، فشار خون بالا، دیابت، اختلالات چربی خون، بیماری عروق مغزی، بیماری کبد چرب و سایر بیماری‌های مزمن محافظت ایجاد کند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که این گیاه می‌تواند به عنوان یک درمان پیشگیرانه بالقوه برای این بیماری‌ها عمل کند. توجه داشته باشید که نتایج حاصل شده در مورد افراد سالم صدق می‌کند، اما برای تایید فواید زنجبیل برای درمان بیماران قلبی عروقی نیازمند تحقیقات بیشتری هستیم.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
اگرچه زنجبیل نقشی در تامین پروتئین یا مواد مغذی دیگر ندارد، اما منبع عالی آنتی‌اکسیدان‌هاست که به کاهش خطر استرس اکسیداتیو کمک می‌کند. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می‌دهد که رادیکال‌های آزاد که به عنوان مواد سمی شناخته می‌شوند به طور غیرعادی در بدن تجمع می‌یابند. تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن به سلول‌های بدن آسیب رسانده و موجب بروز بیماری‌هایی همچون آرتریت روماتوئید، حمله قلبی، التهاب مزمن و سرطان می‌شوند. منابع غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به بدن کمک کنند تا از شر اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد رها شود. یک بررسی در سال ۲۰۱۵ نشان‌دهنده خاصیت زنجبیل در برابر برخی سرطان‌های دستگاه گوارش، از جمله سرطان کولورکتال، معده، پانکراس و کبد است. بر اساس نتایج این مطالعه مصرف این گیاه ممکن است رشد سلول‌های سرطانی را مهار کرده یا به مرگ برخی انواع سلول‌های سرطانی کمک کند که این از مهمترین مزایای زنجبیل است.
خواص زنجبیل برای مردان
بر اساس نتایج برخی پژوهش‌های انجام شده مصرف زنجبیل در مردان می‌تواند به سلامت جنسی آنها کمک کرده و عملکرد جنسی و قدرت باروری را بهبود بخشد. از جمله خواص زنجبیل برای مردان می‌توان به بهبود جریان خون، افزایش سطح تستوسترون، افزایش نعوظ، برطرف کردن اختلال نعوظ مرتبط با سن و بهبود کیفیت اسپرم اشاره کرد.
خواص زنجبیل برای زنان
زنجبیل علاوه بر تاثیرات مثبتی که بر بهبود هضم و عملکرد گوارشی، کاهش تهوع و استفراغ بارداری دارد به تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی مانند نفخ، درد و احتباس شکمی کمک می‌کند. از دیگر خواص زنجبیل برای زنان می‌توان به خواص آرام بخشی، کاهش استرس و اضطراب، کاهش گرگرفتگی و تعریق شبانه در زنان یائسه اشاره کرد. همانطور که گفته شد خواص ضدالتهابی این گیاه می‌تواند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کرده و در برخی موارد به اندازه مسکن‌های بدون نسخه مؤثر باشد.
طریقه افزودن زنجبیل به رژیم غذایی
اگر قصد دارید زنجبیل را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، می‌توانید از فواید این گیاه در غذاها و نوشیدنی‌های روزانه خود بهره‌مند شوید. در اینجا چند دستور غذایی خوشمزه برای امتحان کردن این گیاه وجود دارد:
- مرغ با زنجبیل
- مرغ سیر و زنجبیل با گشنیز و نعناع
- مرغ تند پرتقال و زنجبیل
- مرغ لیمو و زنجبیل
- چای زنجبیل تازه یا ریشه گیاه
با اضافه کردن این گیاه به غذاها و نوشیدنی‌های خود، هم از طعم بی‌نظیر آن لذت می‌برید و هم از خواص زنجبیل بهره‌مند می‌شوید.
مقدار مجاز مصرف زنجبیل
مطالعات انجام شده درباره زنجبیل معمولاً مقادیر بین ۲۵۰ میلی‌گرم تا ۱ گرم را بررسی کرده‌اند که تعداد دفعات مصرف آن معمولاً یک تا چهار بار در روز بوده است. بر اساس توصیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مصرف این گیاه به‌طور کلی بی‌خطر است و مصرف روزانه آن باید حداکثر ۴ گرم در روز باشد. توجه داشته باشید که افزودن مقدار بیشتری زنجبیل به رژیم غذایی روزانه لزوماً باعث تاثیرات مثبت بر سلامت نمی‌شود و بر عکس ممکن است باعث بروز عوارض در افراد شود. اما آیا مصرف روزانه زنجبیل مفید است؟
مصرف روزانه زنجبیل به شرطی که در حد تعادل مصرف شود می‌تواند فواید زیادی برای سلامت از جمله حفظ سلامت قلب و عروق، تنظیم قند خون، بهبود و تقویت سیستم گوارش و سیستم ایمنی داشته باشد، با این حال نباید در مصرف این گیاه زیاده روی کنید. مصرف بیش از مقادیر توصیه شده و بدون مشورت پزشک ممکن است باعث عوارضی مانند تحریک و سوزش معده یا تداخل با داروها از جمله داروهای رقیق‌کننده خون شود.
مصرف زنجبیل در بارداری و شیردهی
بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام شده در مورد ایمنی مصرف زنجبیل در بارداری، این گیاه در برطرف کردن حالت تهوع در دوران بارداری که از عوارض شایع این دوران است موثر شناخته شده است. بر اساس نتایج این مطالعات، مصرف این گیاه باعث خطر سقط جنین یا بروز علائمی مانند سوزش سر دل نشده است. با این حال توصیه می‌شود مصرف روزانه آن به کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم محدود شود و در اواخر دوران بارداری و نزدیک به زمان زایمان از مصرف آن اجتناب شود.
زنجبیل به شکل‌های مختلف چای، آب‌نبات‌های جویدنی و قرص‌های مکیدنی موجود است. با این حال، بهتر است قبل از مصرف منظم این گیاه در دوران بارداری، با پزشک مشورت کنید. همچنین زنانی که در دوران شیردهی به سر می‌برند و کودکان بهتر است از مصرف این گیاه خودداری کنند.
تداخلات دارویی زنجبیل
اگر می‌خواهید از فواید زنجبیل بهره‌مند شوید، ضروری است پیش از افزودن آن به رژیم غذایی خود، فهرستی کامل از داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید. این کار به پیشگیری از هرگونه تداخل دارویی و عوارض احتمالی کمک می‌کند. مهمترین تداخلات دارویی زنجبیل عبارتند از:
- داروهای پایین آورنده قند در مبتلایان به دیابت
- داروهای رقیق‌کننده خون
- فن‌پروکومون
- وارفارین (کومادین)
- نیفدیپین (پروکاردیا)
- لوزارتان (کوزار)
عوارض جانبی زنجبیل
مصرف زنجبیل در دزهای پایین تا حداکثر 5 گرم در روز معمولاً باعث بروز عوارض جانبی خفیفی می‌شود. اما مصرف بیش از مقادیر توصیه شده می‌تواند احتمال بروز عوارض را افزایش دهد. همچنین استفاده موضعی از این گیاه بر روی پوست گاهی ممکن است باعث ایجاد بثورات پوستی و واکنش‌های آلرژیک شود. برخی از مهمترین عوارض زنجبیل خوراکی عبارتند از:
- نفخ
- سوزش سر دل
- ناراحتی معده
- تحریک دهان
خطر خونریزی از دیگر مضرات زنجبیل است. بنابراین افرادیکه دچار اختلالات خونریزی هستند، باید در مصرف این گیاه احتیاط کنند. زنجبیل همچنین می‌تواند با داروهای رقیق‌کننده خون، داروهای کنترل قند خون و فشار خون بالا تداخل داشته باشد.
توجه داشته باشید که خوردن زنجبیل ناشتا نیز ممکن است باعث تشدید علائم گوارشی مانند سوزش معده شود. اگرچه مصرف این گیاه به شکل ناشتا ممکن است فوایدی برای سلامت داشته باشد اما برای بهره‌مندی از خواص زنجبیل ناشتا بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و خودسرانه اقدام به مصرف نکنید.
کلام آخر اینکه مصرف زنجبیل در رژیم غذایی به طور کلی بی‌خطر است، اما استفاده از آن به‌عنوان دارو یا مکمل باید حتماً با نظر پزشک صورت گیرد. با اینکه این گیاه دارای ترکیبات مفیدی است که به ارتقا سلامت عمومی کمک می‌کند، اما بسیاری از این ترکیبات هنوز به‌طور کامل توسط محققان بررسی نشده‌اند. بنابراین، شواهد علمی کافی برای تأیید برخی از ادعاهای مرتبط با خواص درمانی زنجبیل وجود ندارد.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانی‌تان ايجاد نكنيد.
