خواص شگفت‌انگیز سیاه دانه برای سلامت
سیاه دانه (Nigella sativa) گیاهی گلدار بومی آسیا و مناطق مدیترانه‌ای است که هزاران سال از دانه‌های آن برای تهیه دارو استفاده می‌شود. از جمله تاثیرات آن می‌توان به تقویت سیستم ایمنی، مبارزه با سرطان، جلوگیری از انقباضات رحمی، کاهش تورم و کاهش واکنش‌های آلرژیک با عملکردی مشابه با آنتی‌هیستامین اشاره کرد. از این دانه خوراکی همچنین برای درمان آسم، تب یونجه، دیابت، فشار خون بالا، اگزما، کاهش وزن، دردهای قاعدگی و دیگر بیماری‌ها استفاده می‌شود. در این مطلب از مداریو خواص سیاه دانه را از نگاه علمی بررسی می‌کنیم.
ترکیبات مؤثر سیاه دانه
روغن سیاه دانه حاوی ترکیبی به نام تیموکینون هست که به دلیل خواص متعددی که دارد، می‌تونه از سلامت بدن حمایت کند. برخی از اثرات این ترکیب عبارتند از:
- محافظت از کبد و جلوگیری از آسیب‌های کبدی
- تسکین‌دهنده درد
- ضد التهاب
- آنتی‌اکسیدان
- آنتی‌باکتریال
- ضد ویروس
- ضد قارچ
- کمک به مقابله با سلول‌های سرطانی
ارزش غذایی سیاه دانه
یک قاشق چایخوری روغن سیاه دانه حاوی:
- کالری: 45
- پروتئین: 0
- چربی: 5 گرم
- شکر: 0
- اسیدهای چرب: 1 گرم
- سدیم: 0
- کربوهیدرات: 0
سیاه دانه همچنین منبع خوبی از مواد مغذی زیر است:
- کلسیم
- آهن
- روی
- مس
- تیامین
- نیاسین
- فسفر
- اسید فولیک
- ویتامین B6
- ویتامین B2
خواص سیاه دانه برای کاهش التهاب
مطالعات بالینی نشان داده‌اند که سیاه دانه می‌تواند التهاب رو کاهش داده، عضلات رو شل کرده و علائم را در افراد مبتلا به آسم را تسکین بدهد. همچنین به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی سیاه دانه، این دانه نقش مهمی در سلامت گوارش داشته و می‌تواند به جلوگیری از اختلالات گوارشی و کاهش علائم مرتبط کمک کند. علاوه بر این، سیاه دانه ممکن است به کاهش التهاب عصبی یا التهاب بافت مغز هم کمک کند که نقش مهمی در ایجاد بیماری‌هایی مثل آلزایمر و پارکینسون دارد. البته تاکنون این تأثیرات فقط در مطالعات حیوانی مشاهده شده است، بنابراین تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. البته شما می‌توانید با مطالعه خواص زنجبیل، این دو ماده مقوی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
خواص سیاه دانه برای کاهش وزن
از دیگر فواید سیاه دانه می‌توان به تاثیر آن بر مدیریت وزن اشاره کرد. مصرف روغن این دانه به عنوان مکمل ممکن است به مدیریت چاقی و اختلالات متابولیک کمک کند. مطالعات اخیر نشان می دهد که استفاده از آن به عنوان مکمل ممکن است وزن بدن و BMI را کاهش دهد، با این حال تحقیقات بیشتری برای اثبات این اثر مورد نیاز است.
استفاده از سیاه دانه برای کاهش آلرژی
روغن سیاه دانه موجود در قطره‌های بینی ممکن است به بهبود خارش، آبریزش یا گرفتگی بینی، عطسه و سایر علائم آلرژی در افراد مبتلا به تب یونجه کمک کند. اما ممکن است باعث خشکی بینی نیز بشود. این دانه همچنین ممکن است به مدیریت علائم آلرژی در افراد مبتلا به آسم و اگزما کمک کند که از دیگر فواید سیاه دانه است.
خواص سیاه دانه برای فشار خون و کلسترول
تحقیقات نشان داده‌اند که مکمل سیاه دانه ممکن است به کاهش فشار خون و کاهش کلسترول در افراد سالم کمک کند. ترکیب این مکمل با رژیم کم کالری به کاهش بیشتر کلسترول منجر می‌شود.
سیاه دانه برای دیابت
در برخی از مطالعات انجام شده، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که مکمل سیاه دانه مصرف می‌کردند، سطح قند خون پایین تری نسبت به افراد دیگر داشته و خطر عوارض مرتبط با دیابت در آینده کاهش داده شده است. در رابطه با خواص ترکیب سیاه دانه با عسل برای تنبلی تخمدان باید گفت که تاکنون تحقیقات علمی کافی در این زمینه انجام نشده است و اثرات آن بر تنبلی تخمدان نمی‌تواند قطعی باشد.
موارد مصرف روغن سیاه دانه
افراد معمولاً روغن سیاه دانه را به شکل کپسول برای کمک به مشکلات زیرمصرف می‌کنند:
- التهاب و درد
- آسم
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
کلسترول بالا - سندرم متابولیک
- اختلالات خودایمنی
- دیابت
- سرطان
- ناباروری
- فشار خون بالا
- اختلالات عصبی
البته برای تایید این اثرات نیاز به تحقیقات بیشتری است.
خواص روغن سیاه دانه
روغن سیاه دانه برای چی خوبه؟ روغن سیاه دانه از دانه‌های گیاه Nigella sativa استخراج می‌شود. این روغن را می‌توانید به‌صورت کپسول یا مایع پیدا کنید. بر اساس نتایج برخی تحقیقات استفاده موضعی از روغن سیاه دانه، به دلیل خواص ضد میکروبی و ضد التهابی که دارد، ممکن است در بهبود بیماری‌های پوستی مانند آکنه، پسوریازیس، زخم و جراحات پوستی و حمایت از سلامت مو مؤثر باشد.
مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد که استعمال ژل حاوی عصاره سیاه دانه دو بار در روز و به مدت 60 روز، شدت آکنه را تا 78٪ کاهش می‌دهد. محققان همچنین به بهبود چشمگیر تعداد ضایعات آکنه در شرکت‌کنندگان این مطالعه اشاره کردند.
علاوه بر این تحقیقات نشان می‌دهند که عصاره سیاه دانه دارای مزایای ضد التهابی است و می‌تواند التهاب پوست و سایر علائم پسوریازیس را کاهش دهد.یک بررسی در سال 2017 همچنین نشان داد که ترکیبی از اشکال خوراکی و موضعی عصاره سیاه دانه علائم پسوریازیس را کاهش داده و ضایعات پوستی را بهبود بخشیده است.
روغن سیاه دانه همچنین حاوی ترکیبی به نام تیموکینون است که وقتی مستقیماً روی پوست استفاده شود، ممکن است رشد بافت را تحریک کند و بهبود زخم را تسهیل کند. عصاره این دانه همچنین ممکن است برای مو مفید باشد و اغلب به محصولات مراقبت از مو، از جمله ماسک‌ها و شامپوها اضافه می شود. با این حال، یادآوری این نکته مهم است که برای اثبات این خواص روغن سیاه دانه مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
روش‌های استفاده از سیاه دانه
همانطور که گفته شد سیاه دانه هم به شکل خوراکی و هم به صورت موضعی به شکل روغن و عصاره گیاه قابل استفاده است. برخی از مهم‌ترین روش‌های مصرف سیاه دانه در زیر آورده شده‌اند.
روغن سیاه دانه درمراقبت‌های پوستی: روغن سیاه دانه رو می‌توانید مستقیماً روی پوست بمالید که ممکن است برای کاهش اگزما، پسوریازیس و آکنه مفید باشد.
صابون: ترکیب سیاه دانه با مواد طبیعی دیگر، صابون‌هایی با خاصیت پاک‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی می‌سازد که ممکن است در کاهش لکه‌های پوستی و تحریک پوستی مؤثر باشد.
روغن سیاه دانه برای مو: روغن این دانه یکی از مواد موجود در شامپوها و ماسک‌های مو می‌باشد که گفته می‌شود باعث تقویت و درخشندگی مو می‌شود.
بهبود زخم‌ها: به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده و آنتی‌بیوتیکی، روغن سیاه دانه می‌تواند به ترمیم زخم‌های سطحی، بریدگی‌های کوچک پوست و جلوگیری از ایجاد جای زخم کمک کند.
آشپزی: این دانه به‌عنوان ادویه برای طعم‌دار کردن غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند و عطر و طعم ویژه‌ای به غذا می‌دهند.
استفاده از پودر سیاه دانه به‌عنوان مکمل
سیاه دانه را می‌توان به شکل پودر آسیاب‌شده به‌عنوان مکمل نیز مصرف کرد. محققان در مطالعات مختلف، تأثیر پودر این دانه را در کنترل برخی شرایط و بیماری‌ها بررسی کردند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا
- مقاومت به انسولین
- کلسترول بالا
- چاقی
- بیماری کبد چرب
- دیابت
- سندرم متابولیک
بیشتر افراد روزانه 1 تا 2 گرم پودر سیاه دانه را به مدت 8 تا 12 هفته مصرف می‌کنند. با این حال، قبل از شروع مصرف این مکمل حتماً با پزشک خود مشورت کنید. از مصرف خودسرانه این مکمل برای درمان یا مدیریت بیماری‌ها پرهیز کنید، مگر اینکه پزشکتان توصیه کرده باشد.
عوارض جانبی و موارد احتیاط در مصرف سیاه دانه
سیاه دانه و روغن آن در دز کم معمولاً بی‌خطر بوده اما ممکن است در بعضی افراد عوارض جانبی خفیفی ایجاد کند. قبل از مصرف مکمل این دانه، حتماً به نکات زیر توجه کنید:
- مشکلات گوارشی: بعضی افراد بعد از مصرف سیاه دانه دچار تهوع، نفخ و ناراحتی‌های گوارشی می‌شوند.
- تداخلات دارویی: سیاه دانه ممکن است روی متابولیسم بدن اثر گذاشته و با بعضی داروها تداخل ایجاد کند.
- بارداری: مصرف مقدار کم سیاه دانه در غذاها در دوران بارداری بی‌خطر است، اما استفاده از مکمل یا روغن آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
- مشکلات خونریزی: سیاه دانه ممکن است روند لخته شدن خون را کند کرده و احتمال خونریزی رو افزایش دهد. در افراد مبتلا به اختلالات خونریزی، این عارضه ممکن است با شدت بیشتری بروز کند.
- تداخل با جراحی: مصرف سیاه دانه ممکن است با داروهای بیهوشی و داروهای بعد از جراحی تداخل داشته و عوارض جدی ایجاد کند. حداقل ۲ هفته قبل از جراحی، مصرف این دانه رو متوقف کرده و حتماً پزشک رو در جریان بگذارید.
- واکنش آلرژیک: استفاده مستقیم از روغن این دانه روی پوست ممکن است در برخی افراد باعث بثورات پوستی و خارش شدید بشود. بنابراین قبل از استفاده، بهتر است روی بخش کوچکی از پوست آن را تست کنید.
کلام آخر اینکه سیاه دانه خواص زیادی دارد، اما مصرف ناآگاهانه و بیش‌ازحد این دانه ممکن است خطرناک باشد. چنانچه بیماری زمینه‌ای دارید یا دارویی مصرف می‌کنید، حتماً قبل از شروع مصرف، با پزشک مشورت کنید.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانی‌تان ايجاد نكنيد.
