چه کسانی و در چه زمانی به واکسن کزاز نیاز دارند؟

بیماری کزاز یک عفونت باکتریایی و خطرناکی است که با علائمی چون اسپاسم شدید عضلانی، مشکلات تنفسی مشخص می‌شود و حتی ممکن است باعث مرگ شود. این بیماری در اثر ورود باکتری کلستریدیوم تتانی از طریق زخم‌ها و بریدگی‌های پوستی به بدن ایجاد می‌شود. خوشبختانه، واکسیناسیون مؤثرترین راه برای پیشگیری از این بیماری است و در سنین مختلف، از نوزادی تا بزرگسالی، ایمنی لازم را فراهم می‌کند. در این مطلب از مداریو به بررسی اهمیت واکسن کزاز، برنامه واکسیناسیون و عوارض احتمالی ناشی از تزریق واکسن می‌پردازیم.

واکسن کزاز برای چیست؟

واکسن کزاز جزو واکسن‌های ضروری و برنامه ایمن سازی در دوران کودکی و بزرگسالی است که از بدن در برابر عفونت باکتریایی کزاز، که به "قفل شدن فک" نیز شناخته می‌شود، محافظت می‌کند. کزاز باعث گرفتگی فک و اسپاسم‌های دردناک عضلانی می‌شود. اگرچه هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما خوشبختانه تزریق واکسن کزاز، این بیماری اکنون قابل پیشگیری است.

انواع واکسن کزاز

انواع مختلف این واکسن برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کزاز و برخی بیماری‌های دیگر وجود دارد. نوع واکسن دریافتی، به سن و سوابق واکسیناسیون قبلی و واکسن‌هایی که قبلاً زده‌اید بستگی دارد. انواع واکسن کزاز عبارتند از:

برای نوزادان و کودکان خردسال

• DTaP: از ابتلا به دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه محافظت می‌کند.

برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان

• Tdap: واکسنی که در برابر دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه محافظت ایجاد می‌کند.
• Td: واکسن تقویتی برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان است که فقط در برابر دیفتری و کزاز ایمنی ایجاد می‌کند.

از جمله اقدامات بعد از واکسن کزاز استفاده از داروهای تب بر یا کمپرس برای کاهش درد در محل تزریق با صلاحدید پزشک است.

برنامه واکسیناسیون کزاز

کودکان معمولاً پنج دُز واکسن کزاز نوع DTaP را طبق برنامه واکسیناسیون کشوری در سنین مختلف طبق زمان بندی مشخصی دریافت می‌کنند. برنامه واکسن کزاز اطفال به شرح زیر می‌باشد:

• 2 ماهگی
• 4 ماهگی
• 6 ماهگی
• 15 تا 18 ماهگی
• 4-6 سالگی

اگر در کودکی واکسن کزاز دریافت نکرده باشید، باید در سه نوبت برای واکسیناسیون اقدام کنید. دو واکسن با فاصله حداقل 4 هفته و سومین واکسن 6 تا 12 ماه بعد انجام می شود. پس از آن، هر 10 سال یکبار به یک دُز یادآور نیاز خواهید داشت. همچنین در صورت داشتن بریدگی یا زخم عمیق ممکن است نیاز به تزریق واکسن کزاز داشته باشید.

چه کسانی باید برای واکسیناسیون کزاز اقدام کنند؟

طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، همه افراد باید برای واکسیناسیون کزاز اقدام کنند. نوزادان و کودکان باید واکسن‌های خود را طبق برنامه کشوری تزریق کنند. بزرگسالان هم در صورت داشتن شرایط زیر باید برای واکیسناسیون اقدام کنند:

• در کودکی واکسینه نشده‌اند.
• در 10 سال گذشته واکسن تقویتی کزاز دریافت نکرده‌اند.

همانطور که گفته شده در صورت بریدگی عمیق پزشک ممکن است تزریق واکسن کزاز را نیز توصیه کند.

کاهش درد بعد از واکسن کزاز در بزرگسالان

احساس درد در محل تزریق واکسن کزاز طبیعی است. این درد در اکثر موارد خفیف بوده و تا چند ساعت پس از تزریق به طور خودبخود بهبود می‌یابد با این حال اگر شدت درد زیاد باشد برای کاهش آن می‌توان از کمپرس سرد و پس از آن کمپرس گرم استفاده کرد.

واکسن کزاز در بارداری

برخی از زنان باردار بخاطر ترس از عوارض واکسن کزاز در بارداری از تزریق این واکسن امتناع می‌کنند. تزریق این واکسن معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری، انجام می‌شود و بهترین زمان تزریق آن در زنان باردار بین هفته ۲۷ تا ۳۶ بارداری است و به محافظت از مادر و نوزاد در برابر ابتلا به بیماری کمک می‌کند. تزریق واکسن کزاز بارداری علاوه بر کزاز، از نوزاد در برابر سیاه‌سرفه نیز محافظت می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که تزریق Tdap در دوران بارداری به‌طور قابل‌توجهی خطر مرگ ناشی از سیاه‌سرفه در نوزادان را کاهش می‌دهد.

برای محافظت بیشتر واکسن کزاز برای ازدواج یعنی تزریق واکسن به تمام زنان در سنین زنان باروری در نظر گرفته می‌شود.

چه کسانی نباید واکسن کزاز بزنند؟

واکسن کزاز برای اکثر افراد بی خطر است. اگر در گذشته واکنش آلرژیک شدید به هر یک از واکسن‌های کزاز، دیفتری و سیاه سرفه داشته اید، نباید واکسن Tdap دریافت کنید. پزشک ممکن است جایگزین‌های دیگری را توصیه کند. همچنین در صورت داشتن هر یک از موارد زیر باید قبل از تزریق واکسن با پزشک خود مشورت کنید:

• اختلالات خونریزی
• سابقه تشنج
• هر گونه مشکل سیستم عصبی
• سندرم گیلن باره

همچنین واکسن کزاز ممکن است با داروهای خاصی که مصرف می کنید تداخل داشته باشد. برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی عبارتند از:

• کورتیکواستروئیدها
• داروهای سرطان
• داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی

عوارض واکسن کزاز

این واکسن هم همانند تزریق هر واکسن دیگری مانند واکسن انفولانزای فصلی ممکن است همراه با عوارض جانبی باشد. شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن کزاز عبارتند از:

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
• تب خفیف
• سردرد یا بدن درد
• خستگی
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• از دست دادن اشتها
• بی قراری در نوزادان و کودکان

کمپرس بعد از واکسن کزاز بزرگسالان به کاهش عوارض احتمالی مثل درد در محل تزریق کمک می‌کند.

خطرات مربوط به تزریق واکسن کزاز

به طور کلی، خطر مشکلات ناشی از ابتلا به کزاز بسیار بیشتر از تزریق واکسن کزاز است. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:

• واکنش آلرژیک شدید
• وزوز گوش
• درد و ضعف عضلانی شدید

عوارض شدید ناشی از تزریق واکسن کزاز نادر است با این حال در برخی از کودکان به دنبال تزریق DTap ممکن است علائم زیر مشاهده شود:

• تشنج
• تب بالای 40 درجه سانتی‌گراد
• گریه مداوم برای چند ساعت یا بیشتر

کلام آخر اینکه واکسن کزاز از شما در برابر بیماری کزاز، نوعی بیماری عفونی بسیار خطرناک و کشنده، محافظت می‌کند. این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها راه پیشگیری از آن واکسیناسیون است.

منبع