چه کسانی باید واکسن پرونار را دریافت کنند؟
با بالا رفتن سن، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر می‌شود و مقابله با عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه دشوارتر می‌شود. یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از ابتلا به انواع عفونت‌های ناشی از باکتری به نام پونوموکوک، دریافت واکسن پنوموکوک است که با نام تجاری پرورنار شناخته می‌شود. این واکسن با تقویت سیستم ایمنی بدن، از ابتلا به بیماری‌های جدی ناشی از این باکتری مانند ذات‌الریه و مننژیت جلوگیری می‌کند. تزریق این واکسن به ویژه برای سالمندان، کودکان زیر 5 سال و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بسیار مهم است. در این مطلب از مداریو درباره شرایط دریافت و احتیاطات لازم قبل از تزریق واکسن خواهیم پرداخت.
واکسن پرونار چیست؟
واکسن پرونار (Prevenar) که با نام پنوموکوکال کونژوگه نیز شناخته می‌شود، نوعی واکسن است که از افراد در برابر ابتلا به عفونت‌های ناشی از باکتری استرپتوکوکوس پنومونی که عامل بیماری‌هایی مانند پنومونی (ذات‌الریه) و مننژیت است محافظت می کند. این واکسن در دو نوع کنژوگه شامل انواع PVC13, PVC15, PVC20 و واکسن پلی ساکارید پنوموکوک یا پرونار 23 (PPSV23) وجود دارد. عدد درج‌شده در نام واکسن پنوموکوک نشان‌دهنده تعداد سویه‌های باکتری پنوموکوک است که در برابر آن محافظت می‌کند.
طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) واکسیناسیون پنوموکوک برای کودکان کمتر از 5 سال و بزرگسالان بالای 50 سال بویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف توصیه می‌شود. اگر به یکی از شرایط زیر مبتلا هستید، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ذات‌الریه باشید:
- بیماری قلبی
- دیابت
- بیماری مزمن کبدی
- بیماری سلول داسی‌شکل
- آمفیزم، آسم یا COPD (بیماری انسدادی مزمن ریه)
- افراد تحت درمان سرطان
- برداشتن طحال
- پیوند عضو
- مبتلایان به HIV
تفاوت پرونار 13 و 23
واکسن پنوموکوک ۱۳ و پرونار ۲۳ دو نوع اصلی این واکسن هستند. در حالیکه پرونار 13 (PCV13) یک واکسن کونژوگه است که بیشتر برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده می‌شود، پرونار 23 (PPSV23) یک واکسن پلی‌ساکاریدی است که محافظت در برابر سویه‌های بیشتری از باکتری را پوشش می‌دهد، اما معمولاً پاسخ ایمنی ضعیف‌تری نسبت به واکسن کونژوگه در کودکان ایجاد می‌کند. این واکسن عمدتاً برای بزرگسالان و گروه‌های پرخطر توصیه می‌شود. تعیین نوع واکسن بر اساس شرایط فرد بر عهده پزشک معالجتان است.
کاربرد واکسن پرونار
واکسن پنوموکوک به محافظت در برابر برخی از انواع عفونت‌های باکتریایی کمک می‌کند که عامل ابتلا به برخی بیماری‌های جدی تنفسی هستند. در ادامه مهم‌ترین دلایل تزریق واکسن پرونار آورده شده اند:
کاهش خطر مننژیت (Meningitis)
مننژیت نوعی بیماری التهابی است که پرده‌های مننژ که شامل لایه‌های محافظ مغز و نخاع می‌شود را درگیر می‌کند. مننژ حاوی اعصاب، عروق خونی و مایع مغزی-نخاعی است که از مغز و نخاع در برابر آسیب ناشی از عوامل خارجی محافظت می‌کند. این بیماری می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، قارچی یا حتی برخی بیماری‌های غیرعفونی باشد. تزریق واکسن پرونار می تواند به محافظت در برابر ابتلا به این بیماری کمک کند.
پیشگیری از سپسیس (Sepsis)
سپسیس یا عفونت خونی یک شرایط تهدید آمیز زندگی است و زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی به عفونت واکنش شدیدی نشان می‌دهد و همین موضوع باعث می‌شود که التهاب گسترده‌ای در سراسر بدن ایجاد شود. این واکنش که می‌تواند ناشی از هر نوع عفونتی مانند عفونت ریوی، کلیه و سایر عوامل عفونی ایجاد شود موجب آسیب به اندام‌ها و شوک سپتیک می‌شود که نیاز به درمان فوری دارد، در غیراینصورت سپسیس می‌تواند حتی کشنده باشد.
پیشگیری از پنومونی (pneumonia)
پنومونی یا ذات الریه عفونت ریه است که با ایجاد التهاب در کیسه‌های هوایی باعث تجمع مایع چرکی در یک یا هر دو ریه می‌شود و تنفس را در فرد دچار مشکل می‌کند. این بیماری بیشتر در فصول سرد سال زمانی که آنفولانزا و ویروس‌های تنفسی مانند ویروس HMPV شدت می گیرند بروز پیدا می‌کند. این بیماری می‌تواند خفیف یا شدید باشد و بویژه در نوزادان، سالمندان و افراد با نقص سیستم ایمنی باعث بروز عوارض شدیدتر می‌شود. واکسن پرونار همچنین می‌تواند به محافظت در برابر سایر بیماری‌های عفونی از جمله سینوزیت و عفونت گوش کمک کند.
توجه داشته باشید که واکسن پرونار باعث درمان بیماری‌های نامبرده نمی‌شود بلکه همانند هر واکسن دیگری باعث پیشگیری از مشکلات جدی می‌شود.
برنامه زمانی تزریق واکسن پنوموکوک در کودکان
برای خیلی از خانواده‌ها این پرسش مطرح می‌شود که آیا تزریق واکسن پرونار اجباری است؟ طبق برنامه کشوری واکسیناسیون واکسن پنوموکوک در سه نوبت به کودکان در سنین 2، 4 و 12 ماهگی تزریق می‌شود و از مرداد ماه 1403 واکسیناسیون به شکل سراسری در کشور به منظور پیشگیری از عوارض و بستری شدن در بیمارستان و کاهش موارد مرگ و میر انجام می‌شود. تزریق این واکسن سیستم ایمنی را تحریک کرده و با تولید آنتی‌بادی‌های اختصاصی، ایمنی بلندمدتی را در برابر پنوموکوک ایجاد می‌کند. در بزرگسالان نیز تزریق واکسن معمولاً در یک دُز تجویز می‌شود.
چه زمانی باید واکسن پنوموکوک را تزریق کرد؟
برخلاف آنفولانزا، ذات‌الریه فصل مشخصی ندارد، بنابراین در هر زمان از سال می‌توان برای واکسیناسیون پرونار اقدام کرد. بنابراین اگر پزشک توصیه کند که واکسیناسیون برای شما ضروری است، لازم نیست منتظر زمان خاصی بمانید. در صورت همزمان بودن با فصل آنفولانزا، می‌توانید واکسن ذات‌الریه و واکسن آنفولانزا را همزمان اما در بازوی جداگانه دریافت کنید تا واکنش‌های موضعی به حداقل برسد.
عوارض واکسن پنوموکوک
مانند همه داروها، تزریق این واکسن نیز می‌تواند در برخی افراد باعث ایجاد عوارض جانبی شود. برخی از شایع ترین عوارض واکسن پنوموکوک عبارتند از:
- تورم یا درد در محل تزریق
- تب
- احساس خستگی
- از دست دادن اشتها
اما عوارض واکسن پرونار تا چند روز است؟ این عوارض معمولاً موقتی هستند و در عرض چند روز بهبود می‌یابند. کودکان معمولاً پس از واکسیناسیون دچار احساس ناخوشی و تحریک پذیری می‌شوند که برای کاهش علائم می توان با مشورت پزشک به کودک پاراستامول یا ایبوپروفن مخصوص کودکان بدهید. عوارض واکسن پرونار که جدی‌تر هستند مانند واکنش آلرژیک شدید (شوک آنافیلاکسی) از جمله مشکل در تنفس، کهیر، تورم شدید در صورت، زبان و لب‌ها بسیار نادر است و معمولاً در عرض چند دقیقه اتفاق می‌افتد و باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.
موارد احتیاط قبل از تزریق واکسن پنوموکوک
در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر بهتر است قبل از تزریق واکسن پرونار پزشک را در جریان بگذارید:
- اختلالات خونریزی یا انعقادی
- تب و ناخوشی
- ضعف سیستم ایمنی
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- بارداری یا تلاش برای باردار شدن
- شیردهی
داروهایی که ممکن است با واکسن پرونار تداخل داشته باشند
برخی از داروها می‌توانند با تاثیر بر عملکرد سیستم ایمنی بدن واکنش بدن به واکسن پرونار را تغییر دهند. این داروها شامل داروهای شیمی‌درمانی، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، مانند داروهای مورد استفاده در پیوند اعضا یا بیماری‌های خودایمنی و داروهای استروئیدی مانند پردنیزون یا کورتیزون می‌شوند. برای پیشگیری از تداخلات احتمالی باید حتماً فهرستی از تمام داروهای مصرفی و مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی را در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین در صورت مصرف الکل، سیگار لازم است که پزشک را مطلع کنید.
چه کسانی نباید واکسن پنوموکوک را تزریق کنند؟
اکثر افراد، از جمله زنان باردار و شیرده، در صورت نیاز می‌توانند واکسن پنوموکوک را دریافت کنند. با این حال، برخی افراد باید از تزریق آن خودداری کنند. از جمله موارد منع مصرف این واکسن عبارتند از:
- واکنش آلرژیک شدید به نوبت قبلی واکسن
- تزریق واکسن در زمان بیماری یا ناخوشی
در صورتی که شما یا کودکتان تب بالا دارید یا احساس ناخوشی می‌کنید که قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نیستید، بهتر است زمان تزریق واکسن را به تعویق بیاندازید تا بهبودی حاصل شود.
کلام آخر اینکه واکسن پنوموکوک از بدن در برابر عفونت‌های باکتریایی پنوموکوک محافظت می‌کند. این باکتری می‌تواند منجر به بیماری‌های شدیدی مانند ذات‌الریه، مننژیت و عفونت‌های خونی شود. این واکسن برای پیشگیری از عفونت‌های پنوموکوکی طراحی شده است و نقشی در درمان عفونت‌های فعال ندارد.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانی‌تان ايجاد نكنيد.
