رژیم دتاکس (Detox): برنامه غذایی سالم یا یک باور نادرست؟
در دنیای امروز که افراد پرمشغله هستند و مصرف غذاهای فرآوری‌شده بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، بسیاری از افراد به دنبال روش‌هایی برای پاکسازی بدن و بهبود سلامت خود هستند. در این میان، رژیم دتاکس (Detox) به عنوان یکی از محبوب‌ترین این روش‌ها طرفداران زیادی پیدا کرده است. طرفداران این رژیم معتقدند که با حذف برخی مواد غذایی و مصرف برخی از انواع غذاهای خاص، بدن می‌تواند از شر سموم خلاص شده و عملکرد بهتری داشته باشد. در این مطلب از مداریو، به بررسی دقیق رژیم دتاکس، فواید، خطرات و اثربخشی واقعی آن می‌پردازیم.
رژیم دتاکس (Detox) چیست؟
رژیم سم‌زدایی برنامه غذایی کوتاه‌مدتی است که ادعا می‌کند با دفع سموم از بدن، به کاهش وزن و بهبود سلامت کمک می‌کند. این نوع رژیم‌ها بر این باور استوارند که بدن از طریق هوا، آب و غذا در معرض سموم مضر شامل آلاینده‌ها، فلزات سنگین، مواد شیمیایی و آفت‌کش‌ها قرار می‌گیرد. این مواد سمی به مروز زمان در بافت‌ها، سلول‌های چربی و استخوان‌های بدن تجمع پیدا کرده و همین موضوع سلامت را به خطر می‌اندازد.
برخی نیز ادعا می‌کنند که این مواد سمی می‌توانند باعث افزایش وزن و مشکلاتی مانند سردرد، خستگی و نفخ شوند. طرفداران رژیم دیتاکس مدعی‌اند که بدن از این طریق از این سموم پاک شده و سلامتش بازیابی می‌شود. همچنین این برنامه غذایی فرصتی برای استراحت سیستم گوارش فراهم می‌کند تا بهتر عمل کند.
رژیم سم زدایی معمولاً شامل محدودیت‌های غذایی مانند روزه‌داری یا مصرف آبمیوه‌ها، همراه با استفاده از مکمل‌ها، گیاهان دارویی و گاهی پاکسازی روده بزرگ است. احساس سبکی و کاهش وزن پس از انجام این رژیم‌ها معمولاً به دلیل حذف موقتی غذاهای ناسالم و کاهش کالری دریافتی است.
انواع رژیم های سم زدایی
انواع مختلفی از رژیم سم زدایی وجود دارد که به پاکسازی و دفع سموم بدن کمک می‌کند. قبل از هر چیز ذکر این نکته مهم است که قبل از امتحان هر گونه رژیم غذایی مانند رژیم فستینگ، رژیم کتوژنیک، رژیم لوکرب، رژیم کانادایی و سایر انواع برنامه‌های غذایی لازم است که با متخصص تغذیه مشورت کنید. رژیم دیتاکس نیز از این قاعده مستثنی نیست. برخی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین انواع رژیم دتاکس در ادامه آورده شده‌اند.
روزه داری
در این نوع رژیم سم زدایی برای مدت معینی از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنید. این کار فرصتی برای استراحت دادن به اندام‌های داخلی فراهم کرده و به آنها کمک می‌کند تا بهتر عمل کرده و بهبود یابند. برخی معتقدند که روزه‌داری می‌تواند به حذف سموم اضافی و بهبود جذب مواد مغذی کمک کند. این روش اغلب در کنار سایر انواع روش‌های سم زدایی به‌عنوان بخشی از یک برنامه سلامت استفاده می‌شود.
رژیم‌های غذایی محدود
در این روش، برخی گروه‌های غذایی که تصور می‌شود دیر هضم یا حاوی مواد سمی هستند مانند غذاهای فرآوری‌شده، گوشت قرمز، لبنیات و غلات حذف می‌شوند. در عوض، بر مصرف میوه‌ها و سبزیجات ارگانیک و چربی‌های سالم تاکید می‌شود.
رژیم سم زدایی با آبمیوه
در این روش، برای چند روز از غذا خوردن امتناع کرده و تنها از آبمیوه‌های طبیعی تهیه‌شده از میوه‌ها و سبزیجات استفاده می‌شود. مدعیان این نوع رژیم دیتاکس بر این باورند که این کار به سیستم گوارشی فرصت استراحت می‌دهد و به دریافت مقدار زیادی ویتامین و آنتی‌اکسیدان کمک می‌کند.
نوشیدنی‌های سم زدا
یکی دیگر از انواع رژیم دیتاکس است که شامل جایگزین‌کردن وعده‌های غذایی با نوشیدنی‌ها است. این نوشیدنی‌ها می‌توانند اسموتی، آبگوشت یا سوپ باشند. گاهی به شکل آماده، فوری و بسته‌بندی‌شده مانند نوشیدنی‌های آماده یا پودرها عرضه می‌شوند یا ممکن است طبق دستورالعمل خاص در منزل قابل تهیه باشند. یکی از معروف‌ترین برنامه‌ها، Master Cleanse است که نوعی لیموناد مخصوص تهیه شده از ترکیب آب لیمو، شربت افرا و فلفل قرمز تند است. توجه داشته باشید که رژیم دتاکس واتر همان آب است که با میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان تازه مزده دار شده است به همین خاطر گاهی به آن آب طعم‌دار هم گفته می‌شود.
رژیم غذایی خام
طرفداران این رژیم بر این باورند که غذاهای خام و نپخته سالم‌تر از غذاهای پخته هستند، زیرا فرآیند پخت‌وپز ممکن است باعث از بین رفتن برخی مواد مغذی شده و تولید ترکیبات مضر کند. در این نوع رژیم دتاکس، بیشتر از محصولات تازه شامل آجیل، دانه‌ها، غلات و حبوبات جوانه‌زده استفاده می‌شود و هر ماده غذایی که بالاتر از 118 درجه فارنهایت (حدود 48 درجه سانتی‌گراد) حرارت دیده باشد، از این برنامه غذایی حذف می‌شود.
مکمل‌ها و گیاهان دارویی
دمنوش سم زدایی بدن چیست؟ برخی مکمل‌ها و گیاهان دارویی ممکن است به فرآیند دفع سموم از بدن کمک کنند. برای مثال، گیاهانی مانند چای سبز، خار مریم و زردچوبه به کبد کمک می‌کنند تا سموم را از بدن دفع کند. ریشه قاصدک نیز تصور می‌شود که از سلامت کلیه‌ها و کیسه صفرا حمایت می‌کند. این گیاهان در اشکال مختلف مانند قرص، پودر، چای و دمنوش در دسترس هستند.
فواید رژیم دیتاکس
بسته به نوع رژیم سم زدایی از برخی مزایای این رژیم برای پاکسازی بدن بهره خواهید برد. برخی از مزایای رژیم دیتاکس عبارتند از:
دریافت مواد مغذی بیشتر: رژیم‌های سم زدایی که بر پایه مصرف غذاهای خام یا آبمیوه هستند ممکن است مقدار بیشتری ویتامین و مواد معدنی به بدن برسانند.
شناسایی حساسیت‌های غذایی: چنانچه با حذف برخی مواد غذایی مانند لبنیات یا گلوتن در طول رژیم احوال عمومی‌تان بهتر می‌شود ممکن است به این اقلام غذایی حساسیت داشته باشید. در این صورت، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
اصلاح عادات غذایی: رژیم دتوکس فرصتی عالی برای اصلاح سبک غذا خوردن و عادات و رفتارهای غذایی ناسالم است. این رژیم می‌تواند به شما کمک کند تا عادات ناسالم، مانند مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری‌شده یا شیرین را کنار بگذارید.
افزایش انرژی و بهبود حال عمومی: اگر برایتان این پرسش مطرح شده که آیا رژیم سم زدایی باعث افزایش سطح انرژی می شود؟ پاسخ این است که یکی از فواید رژیم دیتاکس بهبود حال عمومی است. بسیاری از طرفداران این رژیم گزارش می‌دهند که بعد از دنبال کردن این برنامه غذایی، در طول روز انرژی بیشتری داشته و سردردهایشان کاهش پیدا کرده است. اگرچه این احساس لزوماً به این معنا نیست که سموم بدنتان دفع شده است، بلکه ممکن است حذف غذاهای ناسالم از برنامه غذایی علت آن باشد.
مواد غذایی مجاز در رژیم سم زدایی
انواع غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانید در این نوع رژیم مصرف کنید، کاملاً به نمونه رژیم دتاکس بستگی دارد. به عنوان مثال در سم زدایی با آبمیوه، مصرف هر نوع غذای جامد ممنوع است و تمام وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها شامل مصرف آبمیوه‌ها و آب سبزیجات تازه است. در رژیم غذایی خام نیز محدود به مصرف مواد غذایی نپخته مانند میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و دانه‌های خوراکی خواهید بود. در برنامه‌های روزه‌داری نیز برای مدت معینی مصرف هیچ نوع غذایی مجاز نیست. به طور کلی غذاهای مجاز در رژیم سم زدایی عبارتند از:
- سبزیجات
- میوه‌ها
- دمنوش‌های گیاهی
- آب میوه‌های تازه
غذاهایی که در رژیم Detox باید از آنها پرهیز کرد
همانطور که گفته شد رژیم دیتاکس از روش‌های محبوب برای پاکسازی بدن است. برای اینکه این رژیم به طور موثر عمل کند لازم است که از مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها پرهیز کرد که از تجمع سموم در بدن جلوگیری شود. برخی از غذاهای غیرمجاز در رژیم سم زدایی عبارتند از:
- قندهای تصفیه‌شده
- شیرین کننده های مصنوعی
- نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی کافئین مانند قهوه و شکلات
- الکل
- گوشت‌های قرمز و فرآوری‌شده
- تخم‌مرغ
- لبنیات
- گلوتن
عوارض رژیم دیتاکس
این رژیم همانند هر نوع برنامه غذایی دیگر ممکن است خطراتی برای سلامتی افراد داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین معایب رژیم سم زدایی آورده شده است.
کمبود مواد مغذی: حذف عمده‌ای از گروه‌های غذایی در رژیم دتوکس ممکن است باعث خطر کمبود مواد مغذی ضروری مانند پروتئین، آهن، ویتامین‌های گروه B و الکترولیت‌ها شود.
احساس ناخوشی: رژیم‌های بسیار کم‌کالری یا روزه‌داری می‌توانند باعث بروز عوارض جانبی ناخوشایندی مانند کاهش انرژی، افت قند خون، دردهای عضلانی، خستگی، سرگیجه، سبکی سر و حالت تهوع شود. این علائم ممکن است انجام فعالیت‌های روزانه را دشوار کند.
مشکلات گوارشی: تغییر در رژیم غذایی و استفاده از برخی گیاهان یا مکمل‌ها ممکن است باعث بروز مشکلات گوارشی شود.
ریسک برای برخی افراد: محدود کردن غذا می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلالات خوردن یا دیابت مضر باشد. همچنین برخی آبمیوه‌های مخصوص رژیم سم زدایی حاوی مقادیر زیادی اگزالات (موجود در اسفناج و چغندر) هستند که مصرف بیش‌ازحد آن برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مضر است.
رژیم دتاکس برای چه بیماری‌هایی مفید است؟
رژیم سم زدایی نه تنها برای افراد مبتلا به بیماری‌های خاص خوب نیستند، بلکه می‌توانند مضر نیز باشند. هیچ گونه شواهدی مبنی بر تاثیر این نوع رژیم‌ها بر بهبود فشار خون یا کلسترول یا تأثیر مثبت آن بر قلب وجود ندارد و برای افراد مبتلا به دیابت، ممکن است حتی بسیار خطرناک باشند. هر رژیم غذایی که با محدودیت زیادی همراه باشد عوارض داشته و در افراد دیابتی که دارو مصرف می‌کنند خطر افت شدید قند خون را در پی خواهد داشت.
اما چنانچه رژیم دتاکس بر تغذیه سالم متمرکز باشد و تحت نظر متخصص تغذیه انتخاب شود می‌تواند برای هر کسی که مشکلات کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت و حتی بیماری قلبی دارد بسیار مناسب هم باشد.
بنابراین اگر هدف شما سم‌زدایی بدن است، بهتر است وقت خود را هدر ندهید. بدن شما به طور طبیعی در دفع سموم بسیار کارآمد است و این کار را از طریق کبد، کلیه‌ها و سایر اندام‌های خود بدون نیاز به هیچ رژیم خاصی انجام می‌دهد.
تاثیر رژیم سم زدایی بر کاهش وزن
اگر هدف از دنبال کردن رژیم دتوکس کاهش وزن باشد، ممکن است باعث شود چند کلیلو وزن کم کنید، اما این کاهش وزن معمولاً موقتی است و احتمال زیادی وجود دارد که به وزن قبلی خود بازگردید. در واقع، چنین برنامه‌ای برای رسیدن به تناسب اندام راه حل سالم و پایداری نیست.
با این حال نوعی از رژیم سم زدایی که بر محدودیت مصرف غذاهای فرآوری‌شده، پرچرب و شیرین و جایگزینی آن با مواد غذایی کامل مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم تاکید دارد رویکردی سالم و متعادل برای رسیدن به تناسب اندام است.
نمونه رژیم دیتاکس 7 روزه برای لاغری
لازم به یادآوری است قبل از دنبال کردن هر کدام از انواع رژیم دتاکس لازم است که با متخصص تغذیه مشورت فرمایید. در ادامه نمونه رژیم دیتاکس آورده شده است:
روز اول رژیم دیتاکس
- صبحانه: اسموتی تهیه شده از اسفناج تازه، کلم پیچ، نصف موز، نصف فنجان انواع توت‌ها و شیر بادام
- ناهار: سالاد سبزیجات تازه شامل کاهو، گوجه، خیار،...سینه مرغ گریل‌شده
- شام: سالمون پخته یا گریل‌شده همراه با کلم بروکلی بخارپز و ۱/۲ فنجان کینوا
برای میان وعده‌ها می‌توان از میوه و سبزیجات تازه و مغزها استفاده کرد.
روز دوم رژیم سم زدایی
- صبحانه: اوتمیل تهیه شده از بلغور جو دوسر پخته شده با آب یا شیر بادام، همراه با سیب ورقه شده، کمی دارچین و یک قاشق چای‌خوری عسل.
- ناهار: برنج قهوه‌ای با سبزیجات شامل آووکادو، فلفل دلمه‌ای
- شام: بوقلمون کبابی، همراه با سیب‌زمینی کبابی و مارچوبه بخارپز
روز سوم
- صبحانه: ماست یونانی با انواع توت ها و کمی عسل
- ناهار: میگو کبابی با سالاد سبزیجات
- شام: سینه مرغ پخته شده با لوبیا سبز بخارپز و 1/2 فنجان کینوآ
روز چهارم
- صبحانه: بلغور جو دوسر با موز و عسل
- ناهار: سوپ سالم تهیه شده از سبزیجات مثل کلم بروکلی و گل‌کلم
- شام: خوراک سبزیجات طعم‌دار‌شده با روغن زیتون فرابکر، آب‌لیموی تازه و سیر
روز پنجم رژیم دیتاکس
- صبحانه: تخم مرغ همزده با اسفناج، گوجه فرنگی و کمی زردچوبه
- ناهار: سالاد کینوا و نخود با خیار خرد شده، گوجه فرنگی، پیاز قرمز و سس لیمو
- شام: سینه مرغ کبابی با اسفناج و برنج قهوه‌ای
روز ششم
- صبحانه: پودینگ دانه چیا با شیر بادام
- ناهار: برنج و ترکیبی از سبزیجات مثل هویج، نخودفرنگی و لوبیا همراه با سالاد سبزیجات و زیره
- شام: مرغ کبابی با کدو سبز کبابی و 1/2 فنجان برنج قهوه ای
روز هفتم رژیم سم زدایی
- صبحانه: جو دوسر با شیر بدون چربی
- ناهار: سالاد اسفناج و مرغ، سبزیجات تازه، آب لیمو، روغن زیتون
- شام: ماهی کبابی با سبزیجات بخارپز
کلام آخر اینکهعلیرغم مزایای رژیم دتاکس یا سم زدایی شواهد علمی برای تأیید اثربخشی این رژیم‌ها در حذف سموم از بدن محدود بوده و نیاز به مطالعات بیشتری است. محققان نیز معتقدند که اندام‌های بدن مانند کبد و کلیه‌ها به طور مؤثر و طبیعی وظیفه فیلتر کردن و دفع مواد مضر را انجام می‌دهند، بنابراین نیازی به چنین رژیم‌هایی وجود ندارد.
توجه!
مخاطب گرامى اين مطلب صرفاً جنبه آموزشى دارد و جايگزينى براى تشخيص و درمان پزشكتان نيست. هرگز عمل به توصيه پزشكتان را به تاخير نيندازيد و تغييرى در برنامه درمانی‌تان ايجاد نكنيد.
