همه چیز درباره بارداری خارج رحم

حاملگی خارج رحمی از رحم یکی از انواع بارداری است که در آن تخمک بارورشده به جای قرارگیری در محیط امن رحم مادر در خارج از آن و معمولاً لوله‌های فالوپ شروع به رشد می‌کند. ادامه این وضعیت برای سلامت مادر خطرناک است و باید هرچه سریع‌تر اقدامات درمانی برای سقط جنین انجام شود تا از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری شود. از آنجاییکه در این نوع حاملگی جنین نمی‌تواند رشد مناسبی داشته باشد بارداری نیز نمی‌تواند به شکل سالم و طبیعی ادامه پیدا کند. برای آشنایی بیشتر با این شکل از بارداری و پاسخ به این پرسش متداول که از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است و چه علائمی دارد در این مطلب از مداریو همراه ما شوید.

بارداری خارج از رحم چیست؟

بارداری خارج رحمی که به آن اکتوپیک هم می‌گویند شرایطی است که تخمک بارورشده در محلی خارج از محیط رحم و معمولاً در لوله‌های فالوپ، تخمدان و حفره شکمی شروع به رشد می‌کند.
در بارداری طبیعی پس از اینکه تخمک توسط اسپرم بارور شد از طریق لوله‌های رحم به داخل رحم منتقل شده و در آن جای می‌گیرد یا اصطلاحاً کاشته می‌شود. به این فرآیند لانه گزینی جنین هم گفته می‌شود. اما دراین نوع بارداری جنین قبل رسیدن به رحم به تخمدان و اندام‌های مجاور می‌چسبد و رشد می‌کند که این می‌تواند باعث آسیب به اندام‌ها و پارگی لوله فالوپ نیز شود.

علائم حاملگی خارج رحمی

علائم اولیه بارداری خارج رحم همانند بارداری طبیعی بوده و همین تشخیص را مشکل‌تر می‌کند. بطوریکه مادر حالت تهوع صبحگاهی، حساسیت پستان، احساس خستگی و دیگر علائم را تجربه می‌کند، حتی علائم ویار حاملگی هم ممکن است ظاهر شود، اما بتدریج با پیشرفت بارداری علائمی ظاهر می‌شوند که در صورت عدم درمان به موقع منجر به عوارض جدی‌تر می‌شوند.

خونریزی واژینال

یکی از شایع‌ترین علائم بارداری خارج از رحم خونریزی واژن است که به دلیل قرار گرفتن غیرطبیعی تخمک در خارج از رحم می‌باشد. با افزایش اندازه جنین ایجاد شده بافت‌های اطراف آن آسیب می‌ببیند که منجر به خونریزی می‌شود. خیلی از خانم‌ها این خونریزی را با پریود اشتباه می‌گیرند.
تشخیص زودهنگام این نوع بارداری بسیار مهم است چرا که در صورت ادامه یافتن حاملگی خارج رحمی احتمال پارگی لوله فالوپ وجود دارد که منجر به خونریزی شدیدی نیز می‌شود. البته توجه به این نکته مهم است که گاهی خونریزی در دوران بارداری لزوماً خطرناک نیست.

درد شکم و لگن

اگرچه احساس درد بویژه دراوایل بارداری بدلیل تغییرات هورمونی و مشکلات گوارشی شایع است اما دردهای مداوم و متناوب ممکن است ناشی از حاملگی خارج رحم باشد. این دردها باید جدی گرفته شوند و معمولاً در یک طرف بدن احساس می‌شود. درد بتدریج شدیدتر می‌شود اما اگر منجر به پارگی لوله رحم شود درد ناگهانی و بسیار شدیدی را خانم باردار تجربه می‌کند.

درد در شانه ها

درد شانه یکی از مهم‌ترین علائم بارداری خارج رحمی است که باید به آن توجه شود. این نوع درد معمولاً نشان‌دهنده خونریزی داخلی است که اعصاب دیافراگم را تحریک می‌کند و بیشتر در مواقع پارگی لوله رحم ایجاد می‌شود. همراه با درد شانه معمولاً علائم دیگری نیز مانند ضعف، سرگیجه و درد در شکم و لگن مشاهده می‌شود.

علت بارداری خارج از رحم

این نوع بارداری معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که حرکت تخمک بارور‌شده به سمت رحم مختل شود و تخمک در مسیر عبورش به رحم گیر کند. این وضعیت باعث می‌شود که لانه گزینی و کاشت جنین درداخل دیواره رحم انجام نشود. برخی از مهم‌ترین دلایل حاملگی خارج از رحم عبارتند از:

• سابقه بارداری اکتوپیک
• آسیب یا انسداد لوله‌‌های فالوپ
• جراحی‌های قبلی در رحم
• برخی عفونت‌های مقاربتی مثل سوزاک و کلامیدیا
• مشکلات ساختاری مادرزادی
• بافت اسکار یا زخم در اثر جراحی
• استفاده از برخی روش های ضد باردرای مانند IUD
• آندومتریوز
• بارداری در سنین بالای 35 سال
• سبک زندگی ناسالم مانند استعمال سیگار

شناسایی دلایل بارداری خارج از رحم و مدیریت عوامل خطر مثل ترک سیگار، درمان عفونت‌های لگن و بیماری‌های مقاربتی احتمال وقوع این نوع بارداری را کاهش می‌دهند.

روش ‌های تشخیص حاملگی خارج رحمی

برای جلوگیری از عوارض خطرناکی که این نوع حاملگی دارد تشخیص به موقع از اهمیت زیادی برخوردار است. تشخیص زودهنگام این بارداری به درمان مناسب و به‌موقع و جلوگیری از مشکلات جدی‌تر مانند خونریزی شدید و ناباروری کمک می‌کند. اما از کجا بفهمیم که بارداری خارج از رحم است؟

پزشک پس از گرفتن شرح حال بیمار و انجام معاینات بالینی از جمله معاینه لگن و بررسی علائم از جمله ترشحات واژینال و احتمال خونریزی به تشخیص حاملگی خارج رحمی می‌تواند دست یابد. چنانچه پزشک به این نوع بارداری مشکوک شود درخواست آزمایشات دیگری می‌دهد که عبارتند از:
اندازه‌گیری هورمون hCG: در بارداری طبیعی سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان هنگام آزمایش بارداری بتا به طور منظم زیاد می‌شود اما اگر پس از تایید بارداری سطح این هورمون کمتر از حد انتظار باشد پزشک به این نوع بارداری مشکوک می‌شود.
سونوگرافی: برای بررسی تشکیل ساک حاملگی و محل قرارگیری جنین در مرحله لانه‌گزینی پزشک از طریق سونوگرافی واژینال به مشاهده رحم و لوله‌های فالوپ پی به این نوع حاملگی می‌برد.
لاپاراسکوپی تشخیصی: اگر از طریق سونوگرافی تشخیص حاملگی خارج از رحم امکان پذیر نباشد لاپاراسکوپی امکان مشاهده بهتر لگن و رحم و تایید این نوع حاملگی را فراهم می‌کند.

روش ‌های درمان بارداری خارج رحمی

درمان حاملگی خارج از رحم به مدت زمانی که از بارداری می‌گذرد، محل قرارگیری جنین، شرایط بیمار و شدت عوارض و آسیب به لوله‌های فالوپ بستگی دارد.
با توجه به خطراتی که این بارداری دارد باید هر چه زودتر جنین خارج شود و به بارداری خاتمه داد. معمول‌ترین روش‌های درمان در زیر آورده شده‌اند.

درمان دارویی

این نوع روش درمان بارداری خارج رحم با هدف توقف رشد سلول‌های جفت در مراحل اولیه و پایان دادن به بارداری انجام می‌شود. داروی تزریقی که متوتروکسات نام دارد باعث جذب جنین می‌شود. پس از تزریق این دارو سطح هورمون hCG اندازه‌گیری می‌شود تا از اثربخشی دارو اطمینان یافت. درد شکمی و لگن از جمله عوارض تزریق داروست.

جراحی

چنانچه تشخیص این نوع بارداری در مراحل اولیه امکان پذیر نباشد و علائم تشدید شود یا لوله فالوپ در معرض خطر پارگی باشد نیاز به عمل جراحی است. جراحی به روش لاپاراسکوپی از طریق ایجاد چند برش کوچک روی شکم و جراحی شکمی از جمله اقدامات جراحی برای درمان بارداری خارج رحمی هستند. چنانچه آسیب وارد شده به لوله فالوپ زیاد باشد پزشک حین جراحی آن را خارج می‌کند.

عوارض بارداری خارج از رحم

چنانچه تشخیص بارداری خارج از رحم به موقع صورت نگیرد و درمان مناسب انجام نشود می‌تواند عوارض خطرناک و حتی تهدید کننده برای سلامت مادر داشته باشد.
خونریزی داخلی که ناشی از پارگی لوله‌های رحمی است و عفونت ناشی از آن از جمله خطرناک‌ترین عوارض حاملگی خارج رحم است که جز فوریت‌های پزشکی به شمار می‌رود و نیاز به درمان فوری است. اگر لوله فالوپ پاره شود خونریزی باید هرچه سریع‌تر متوقف شود در غیر اینصورت می‌تواند منجر به شوک هموراژیک و حتی مرگ مادر شود.
سقط جنین نیز از عوارض بارداری خارج رحمی است که در برخی زنان شایع است. در بیشتر موارد جنین بعد از چند روز از بین می‌رود و حتی ممکن است متوجه بارداری هم نشوید. اما در برخی زنان تخمک بارور شده مدتی در لوله فالوپ یا تخمدان شروع به رشد می‌کند که باعث بروز علائم هم می‌شود.
در مواردی که بارداری اکتوپیک باعث آسیب به یکی یا هر دو لوله فالوپ شود زوجین با مشکلات باروری روبرو می‌شوند. توجه داشته باشید که در بارداری به روش IVF نیز خطر این نوع حاملگی وجود دارد.

پیشگیری از حاملگی خارج از رحم

اگرچه امکان پیشگیری از بارداری خارج رحمی به طور کامل امکان پذیر نیست اما با شناسایی عوامل خطر و رعایت سبک زندگی سالم می‌توان مانع بروز عوارض جدی‌تر شد. از جمله این اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:

• درمان عفونت‌های مقاربتی
• ترک سیگار
• انتخاب روش مناسب جلوگیری از باردرای
• معاینات منظم دوره ای
• مشورت با پزشک در مورد تصمیم به بارداری در سنین بالای 35 سال

کلام آخر اینکه این نوع بارداری طبیعی نیست و برای جلوگیری از عوارض جدی جنین باید هرچه سریع‌تر خارج شود. پیشگیری از حاملگی خارج از رحم به طور کامل ممکن است اما رعایت بهداشت جنسی، آگاهی داشتن نسبت به عوامل خطر و از همه مهم‌تر انجام معاینات زنان قبل از تصمیم به بارداری به کاهش خطر کمک می‌کند.